پیش نگری کمی اثرات محتمل تغییر اقلیم بر تاریخ و ریسک خسارت رخداد یخبندان دیررس بهاره طی قرن بیست و یکم در ایران

یخبندان دیررس بھاره یک پدیده زیان بخش اقلیمی است که بر اقتصاد کشاورزی به ویژه تولید محصولات زراعی و باغی تاثیر می گذارد. از طرفی مسلم است که نحوه بروز این پدیده در شرایط تغییر اقلیم و گرمایش زمین دستخوش تغییر خواھد شد. بررسی حاضر به منظور کمی سازی این تغییرات با استفاده از مدل گردش عمومی جو CGCM3 تحت سناریوهای انتشار A2 و A1B و روش ریزمقیاس نمایی آماری شبکه عصبی مصنوعی (ANN) به انجام رسیده است. برای این منظور ابتدا داده ھای دمای کمینه روزانه 50 ایستگاه ھواشناسی، معرف اقلیم ھای گوناگون کشور، از بدو تاسیس تا سال 2010 گردآوری و کنترل کیفی شد. بررسی روند تغییرات میانگین منطقه ای سالانه دمای کمینه روزانه در ایران در دوره 2010-1961 افزایش معنی دار 0/3 درجه سانتی گراد در ھر ده سال را مشخص می سازد. همچنین عقب رفت معنی دار 1/4 روز در ھر دھه در تاریخ وقوع یخبندان دیررس بھاره صفر درجه در ھمین دوره به ویژه پس از دھه 80 میلادی با اطمینان 95 درصد نیز دیده می شود. در ادامه معادلات سه بعدی توزیع فضایی ریسک و تاریخ رخداد یخبندان دیررس بھار برای آستانه دمایی صفر درجه تعیین و نقشه آن ھا با تفکیک 1×1 کیلومتر و با دقت 50 ایستگاه در سطح کشور در محیط GIS و به روش ایجاد لایه تصحیح خطا چه در دوره تاریخی و چه در دوره آینده (جمعا 14 نقشه) ترسیم گردید و مساحت پھنه ھای کم، متوسط، پر و بسیار پرخطر و ھمچنین بازه ھای زمانی رخداد یخبندان دیررس بھاره مشخص شد و سپس اختلافات در تغییر مساحت ھای تحت پوشش هر پھنه تعیین و به طور کمی مقایسه گردید. در دید کلی بر اساس نتایج به دست آمده، یخبندان ھای دیررس بھاره با گذشت زمان بر اساس ھر دو سناریو زودتر اتفاق خواھد افتاد. پھنه ھایی از کشور که تاریخ رخداد آخرین یخبندان آن بین 10 آذر تا 10 دی اتفاق می افتد و در حال حاضر 1/83 درصد سطح کشور را پوشش می دهد در اواخر قرن در شرایط سناریوی A2 و 13/91 و در شرایط A1B و 12/48 درصد مساحت ایران را فرا می گیرد. ھمچنین گستره ھایی که آخرین یخبندان بھاره آن ھا بین 10 فروردین تا 10 اردیبھشت است و در حال حاضر 21/47 درصد مساحت کشور را در قلمرو خود دارند در اواخر قرن تحت ھمین سناریوھا به ترتیب به 8/29 و 9/15 درصد کاھش می یابند. به علاوه در دھه ھای آتی با ریسک کمتر رخداد پدیده یخبندان دیررس بھاره مواجه خواھیم بود.

کلیدواژه ها:

تغییر اقلیم ، یخنبدان دیررس بهاره ، ریسک یخبندان ، شبکه عصبی مصنوعی ، ایران