بررسی تطبیقی سیر تحول ساختار، عملکرد، معنا و تزئینات مدارس در شهر مشهد - دوره تیموری و صفوی

شرق ایران به ویژه خراسان، از سدههای نخست اسلامی، همواره به عنوان یک کانون مهم علمی به حساب میآمده است. اغلب صاحب نظران معتقدند که مدرسه در خراسان شکل گرفته و از آنجا به سایر نقاطگسترش یافته است. در این میان شهر مشهد با توجه به وجود مرقد حضرت رضا)ع( و هارونالرشید در بین شهرهای استان خراسان از اعتبار خاصی برخوردار شده و حکومتها، در دورانهای مختلف مدارسمتعددی در آن به وجود آوردهاند. پژوهش حاضر بر آن است تا با استفاده از روش تحقیق توصیفی - تحلیلی از نوع تاریخی و روش جمعآوری اطلاعات کتابخانهای و مشاهده و عملیات میدانی به شناخت و بررسی ساختار و نقش مایههایتزیینی مدارس در دو دوره تاریخی تیموری و صفوی بپردازد و ازاین رهگذر معماری این دو دوره را از منظر مدرسه سازی، مورد کنکاش قرار داده و به شناختی از روند تحول ساختار، عملکرد،مفاهیم و تزیینات مدارس تیموری و صفوی در این شهر دست یابد. نتایج حاصل از بررسی فوق حاکی از آن است که مدارس قدیم مشهد از نظر معماری تبعیت از اصول کلی را نشان میدهند که در طی هر دورهبه طور تدریجی متحول و تکمیل گردیده است. این اصول در راستای تحولات معماری مدارس، از قدیم به جدید از منظر ساختاری عملکردی - و مفهومی، همواره در طراحی مورد استفاده قرار گرفته است. این روند رو به رشد از دوره تیموری به صفوی در عامل هندسه، ابعاد و تناسبات، نسبت توده به فضا، ارتباطات فضایی، سبک معماری،عملکرد و حس فضایی موثر بوده است. ضمن اینکه میزان پشتیبانیمالی بانیان بر ابعاد و اندازههای بنا، شیوه ساختمان، مصالح، ظرفیت جادهی طلاب و تزئینات به کار رفته در مدارس نیز، نقش مهمیایفا نموده است.

کلیدواژه ها:

مدرسه ، تیموری ، صفوی ، تزئینات ، ساختار ، مشهد