بررسی تغییرات فصلی تولید و مصرف گیاهان مرتعی در مراتع نمونه پنج منطقه رویشی ایران (خشکه رود)

بمنظور بررسی تغییرات تولید و مصرف گیاهان مرتعی در طول فصل رویش و چرا، سایت خشکه رود ساوه که معرف منطقه استپی می باشد انتخاب گردید. بدین منظور طی سالهای ‮‭86‬ تا ‮‭89‬ از ابتدای فصل رویش تولید علوفه گونه ها در داخل فطعات محصور و علوفه باقیمانده آنها در عرصه های چرا شده توسط دام، با فواصل یک ماهه برداشت شده و از تفاضل آن ها، میزان مصرف از هر گونه تعیین شد. سپس اعداد و ارقام حاصل از تاثیر سالصهای مورد مطالعه و ماهصهای برداشت بر تولید و مصرف گونهصهای تحت بررسی در منطقه مورد مطالعهص، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که تولید گونه های مختلف در سالهای مورد بررسی که بارندگیهای متفاوتی نیز داشته اند، نوسان داشته است. در سال ‮‭86‬ و‮‭88‬ بیشترین مقدار علوفه تولید شد که نسبت به میانگین(‮‭558‬ کیلوگرم در هکتار) حدود ‮‭16‬ و 7 درصد زیادتر و در سالهای ‮‭87‬ و ‮‭89‬ کمترین مقدار علوفه تولید شد که نسبت به میانگین ‮‭19‬ و 7 درصد کمتر بود. نتایج نشان داد که سال ‮‭1387‬ کمترین مقدار علوفه تولید شد که حدود ‮‭19‬ درصد کمتر از میانگین بود. در این سال نیز کمترین مقدار بارندگی رخ داد. سهم بوته ایها در تولید مرتع بالا بود و در متوسط چهار سال حدود ‮‭69‬ درصد علوفه مرتع فقط توسط دو گونه ‭Salsola laricina ‬و ‭Artemisia sieberi ‬تولید شد. بعد از این دو گونه، گونه ‭Stipa hohenackeriana ‬بیشترین سهم تولید (‮‭22‬ درصد) را به خود اختصاص داد. سهم تولید 6 گونه دیگر مورد مطالعه در تولید مرتع کمتر از ده درصد بود. همچنین در ماههای مختلف تولید و مصرف از گونه های مختلف نیز متفاوت بوده است. در متوسط چهار سال اوج تولید مرتع در اردیبهشت ماه بود و تولید در ماه خرداد روندی نزولی داشت. اکثر گونه ها در دو ماه فروردین و اردیبهشت بیشترین مقدار علوفه خود را تولید نمودند. ولی در گونه ‭Poa sinaica ‬بیشترین مقدار علوفه در اسفند و فروردین ماه تولید شد. بطور متوسط ‮‭76‬ درصد از تولید مرتع توسط دام استفاده شد. در ‮‭60‬ درصد گونه ها بیش از ‮‭70‬ درصد علوفه تولید شده مصرف شد که در گونه ‭Salsola laricina ‬حدود ‮‭90‬ درصد و در مورد گونه ‭Poa sinaica ‬تقریبا همه علوفه تولید شده مورد استفاده دام قرار گرفت. سهم بیشتری از علوفه مصرف شده مرتع در ماه آبان و اردیبهشت بود. به طور کلی گونه های سالسولا و درمنه اغلب در پاییز و زمستان مورد چرای شدید دام قرار گرفتند و سایر گونه ها نیز در زمانی که سبز بودند (بهار) مورد چرای بیشتر دام واقع شدند. کلمات کلیدی: مراتع مناطق استپی، گونه های مرتعی، تولید، مصرف، خشکه رود ساوه