اشتباه در هویت در قتل عمد با تاکید بر قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392

قتل از جرایم مهم در حقوق کیفری است که به مانند همه جرایم می بایست دارای سه عنصر قانونی، مادی و معنوی باشد. از لحاظ عنصر معنوی می توان قتل را به دو دسته عمدی و غیر عمدی تقسیم کرد. اشتباه در قتل گاهی باعث می شود که قتل غیر عمدی تلقی گردد و خطای محض باشد و گاهی شبه عمد. این اشتباهات شامل اشتباه در قصد، اشتباه در هدف و اشتباه در هویت مقتول است. اشتباه در هویت مقتول آنست که مرتکب قصد کشتن الف را داشته و این قصد را عملی می کند ولی بعدا متوجه می شود ب را کشته است. حال سوال این است که این قتل عمدی است یا غیر عمدی. نظریات در این باب متضاد است. عده ای طرفدار عمدی بودن (امام خمینی) و عده ای طرفدار غیر عمدی بودن (آیت الله خامنه ای و گلپایگانی) این قتل هستند. قانون مجازات هم در این مورد در دوره های مختلف احکام مختلفی داشته است؛ تا پیش از انقلاب این نوع قتل عمدی محسوب می شد و در قانون 1361 در مورد آن سکوت شده بود. قانون مجازات 1370 در ماده 296 به صورت مبهم به این موضوع اشاره کرده و این نوع قتل را خطای محض دانسته است. در آرای دیوان عالی کشور هم قبل از انقلاب این قتل عمدی و بعد از انقلاب غیر عمدی دانسته شده است. قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 در ماده 294 درباره قتل ناشی از اشتباه در هویت سخن گفته است. اشتباه در هویت اصولا زمانی است که قاتل شخصیت فرد مقتول را اشتباه گرفته باشد. قانون گذار صراحتا جز در مواردی که در ماده 302 ذکر شده در باقی موارد قتل ناشی از اشتباه در هویت را قتل عمد دانسته است. مقاله حاضر با بررسی قتل ناشی از اشتباه در هویت به این سوال پاسخ خواهد داد که آیا قتل ناشی از اشتباه در هویت عمدی است و یا اینکه نظراتی مغایر با نظر قانون گذار مبنی بر شبه عمد و یا خطای محض بودن آن قابل توجیه است

کلیدواژه ها:

اشتباه ، قتل عمد ، اشتباه در هویت ، عنصر معنوی