درآمدی بر مولفه های اخلاق فردی و جمعی در اندیشه امام رضا(ع)

اخلاق محوری در امور مختلف جامعه، از نیازهای بنیادینی است که بر اساس ساختار زندگی اجتماعی انسان، برای بقای او و برقراری تعادل در اجتماع، اهمیتی به درازای تاریخ دارد؛ چنان که رسیدن به کمال فردی و جمعی و تکوین و تعالی تمدن بدون توجه به محدوده های اخلاقی، بسیار سخت است. در این میان باید گفت که در جامعه ای با مفروضات، معیارها و زمینه-های مذهبی، موثق ترین مرجع برای رویکردهای اخلاقی، قرآن و سیره معصومین(ع) است که با الگوگیری از آن ها می توان جهت گیری سعادت جامعه را ترسیم کرد. تاکید باورمندانه بر سیره اخلاقی امامان شیعه و الگوگیری از ابعاد مختلف رفتاری و گفتاری آن ها در تنظیم روابط فردی و اجتماعی خود و جامعه، همواره یکی از دغدغه ها و آرمان های شیعیان و شیفتگان ایمه اطهار بوده است؛ از این رو، پژوهش های مختلفی با محوریت سیره اخلاقی ایمه اطهار، به ویژه سیره اخلاقی امام رضا(ع) انجام شده است. در پژوهش پیش رو، ضمن بازخوانی اندیشه های امام رضا(ع) در جهت بهره گیری از فضایل اخلاقی آن امام همام، با روش استقرایی- تحلیلی به استخراج، طبقه بندی، و تحلیل مولفه های اخلاق فردی و اجتماعی و کارکرد آن ها در اندیشه آن امام پرداخته ایم؛ از جمله مولفه های شاخص و پربسامد اخلاق فردی در اندیشه امام رضا(ع)، توحیدباوری، ایمان، توکل، شکرگزاری، دعا، جهاد با نفس، سکوت، صبر، قناعت و شجاعت، و از مهم ترین مولفه های اخلاق اجتماعی مورد تاکید در سیره امام رضا(ع)، خوش خلقی در خانواده، نیکی به پدر و مادر، صله رحم و کمک به خویشاوندان، کرامت ذاتی انسان، سخاوت، رفتار نیک با همسایه، امر به معروف و نهی از منکر، کمک به نیازمندان، میهمان نوازی، گشاده رویی، مهربانی و صداقت، درخور ذکر هستند. دستاورد پژوهش گویای این است که زوایای مختلف اندیشه امام رضا(ع)، دال بر پاس داشت شاخصه های اخلاق فردی و جمعی است که نظرداشت آن ها، در تنظیم رویکردهای رفتاری و گفتاری فرد و جامعه در رسیدن به جامعه ای اخلاق محور، اهمیت بنیادینی دارد.

کلیدواژه ها:

امام رضا(ع) ، اخلاق فردی ، اخلاق جمعی ، سیره و سنت ، رویکرد اخلاقی