بررسی اثرات کم آبیاری، کارایی مصرف آب و تعیین مراحل فنولوژی حساس به رطوبت در زراعت کلزا(استان زنجان)

کلزا گیاهی است زراعی و یکساله که در جهان عمدتاَ برای تأمین روغن کشت شده و طی سالهای اخیر کاشت آن به عنوان یک گیاه روغنی متناسب با شرایط آب و هوائی کشور مورد توجه کشاورزان قرار گرفته است. در حال حاضر سطح زیر کشت دانه های روغنی در ایران و استان زنجان به ترتیب حدود 232000 و 2750 هکتار می باشد. از آنجائیکه کمبود آب در کشور ایران چشمگیر بوده و از طرفی این نهاده از جمله عوامل محدود کننده رشد و نمو می باشد، مصرف به هنگام آب در زمانیکه بیشترین نیاز به آن وجود دارد نه تنها موجب صرفه جویی در مصرف آب می گردد بلکه باعث می شود عملکرد در سطح قابل قبولی حفظ گردد. بنابراین در صورت شناسایی مراحل حساس رشد گیاه، زارعین می توانند آب خود را به نحوی تقسیم نمایند که از تنش آبی در مراحل حساس اجتناب شده، در نتیجه عملکرد بهتر و مطمئن تری عاید آنان گردد و آب صرفه جوئی شده نیز صرف آبیاری سایر محصولات شود. لذا به منظور بررسی اثرات کم آبیاری، کارایی مصرف آب و تعیین مراحل حساس به رطوبت در زراعت کلزا، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با شش تیمار و در سه تکرار به مدت 3 سال در مزرعه مرکز تحقیقات کشاورزی زنجان اجرا شد. تیمارهای مورد بررسی شامل I1= بدون آبیاری، I2 =آبیاری کامل و در تمامی مراحل شامل: آبیاری در شروع ساقه دهی، غنچه دهی، گل دهی و اوایل غلاف بندی، I3= آبیاری در مراحل غنچه دهی، گلدهی و اوایل غلاف بندی، I4 = آبیاری در شروع ساقه دهی، گل دهی و اوایل غلاف بند، I5 = آبیاری در مراحل فوق غنچه دهی و اوایل غلاف بندی، I6= آبیاری در مراحل گلدهی و اوایل غلاف بندی می باشد. در هر یک از مراحل فوق بر اساس طول مرحله و شرایط آب و هوایی آبیاری انجام و آب مورد نیاز با کنتور اندازه گیری شد. عمق آب آبیاری بر اساس رطوبت خاک در زمان آبیاری محاسبه و رطوبت خاک به حد ظرفیت مزرعه ای رسانده شد. در طول دوره رشد مراقبتهای زراعی لازم انجام و از صفات ارتفاع بوته و تعداد بوته و تعداد غلاف در ساقه اصلی یاداشت برداری صورت پذیرفت. در زمان برداشت محصول علاوه بر رکورد گیری عملکرد دانه، وزن هزار دانه، درصد روغن، پروتئین، فسفر و پتاسیم دانه نیز تعیین گردید. نتایج بدست آمده نشان داد بین عملکرد دانه تیمارهای آزمایشی در سطح آماری 1% اختلاف معنی دار وجود دارد و حداکثر عملکرد دانه از تیمار I2 به طور میانگین به میزان 3832 کیلوگرم با مصرف متوسط 4590 متر مکعب آب در هکتار بدست آمد. محاسبه کارآیی آب مصرفی نشان داد تیمارهای I2، I3، I4 و I5 از نظر کارآیی با هم اختلاف معنی داری ندارند. بنابراین با عنایت به نتایج بدست آمده، مراحل گلدهی و غلاف بندی در شرایط آب و هوایی استان زنجان از حساسیت بیشتری برخوردار بوده و در صورت بروز کمبود آب در دوره رشد کلزا، با انجام آبیاری در مراحل فوق می توان در شرایط استان و مناطق مشابه به عملکردی مناسب دست یافت.

کلیدواژه ها:

کم آبیاری ، کلزا ، عملکرد دانه و مراحل فنولوژی