روش های سنتی در مدیریت منابع آب جهت مقابله با خشکسالی با تاکید بر دانش بومی کشاورزی

کشور ایران در یکی از خشک ترین مناطق دنیا قرار گرفته و کمبود آب همواره یکی از مهمترین موانع در روند توسعه کشاورزی آن به شمار می رود. در این زمینه، در طول زمان های متمادی کشاورزان در قالب دانش بومی خود روش های متعددی را جهت مقابله با پدیده خشکسالی و پیامدهای ناشی از آن ابداع و توسعه داده اند. آنچه مسلم است با توجه به اهمیت این روش ها به عنوان ابزاری مهم در مدیریت منابع آب در مناطق مختلف روستایی، در این زمینه لازم است تا دانش بومی کشاورزان برای مقابله اثربخش تر با خشکسالی مورد توجه جدی قرار گیرد. با در نظر گرفتن اهمیت موضوع، هدف مقاله حاضر که مطالعه ای کتابخانه ای و بر مبنای مرور گسترده ادبیات نظری صورت پذیرفته است، بررسی روش های سنتی مدیریت منابع آب جهت مقابله با خشکسالی با تاکید بر دانش بومی کشاورزی می باشد. بطور کلی، یافته های این مطالعه حاکی از آن بود که کشاورزان در قالب دانش بومی خود از روش های سنتی متعددی برای مقابله با خشکسالی و پیامدهای گسترده ناشی از آن استفاده می نمایند که برخی از مهمترین آنها شامل مواردی همچون ایجاد استخرهای ذخیره آب، اندود کردن جوی ها و نهرها با خاک رس، حذف ریشه‌های سطحی، هرس شدید درختان در مواقع خشکسالی، ماله‌زنی و دیسک زدن خاک پس از آبیاری، استفاده از کاه و کلش در موقع آبیاری، کاشت عمقی بذر گندم و پنبه، کشت محصولات و ارقام مقاوم به کم آبی، پیش‌بینی هوا از طریق روش های سنتی، کشت محصولات زودرس، استفاده از روش های زراعی کم شخم، کشت همزمان محصولات، کشت ردیفی و ... می شوند. به هر حال، اگرچه ممکن است این روش ها از کارایی لازم در مقایسه با فناوری های نوین برخوردار نباشند، ولی بدون تردید این روش ها به لحاظ سازگاری زیاد با شرایط اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی و ... مناطق روستایی می توانند در تلفیق با روش های علمی نوین موجب کمک به روستاییان برای مدیریت و مقابله اثربخش تر با خشکسالی شوند

کلیدواژه ها:

روش های سنتی ، دانش بومی ، خشکسالی ، کشاورزی