بررسی‌ تاثیر روشهای سنتی و مدیریتی برکاهش اثرات‌کم آبی

فلات ایران به ویژه نواحی مختلف ایران از اقلیم‌های متفاوتی تشکیل شده است، در حالی‌که در نواحی جنوبی آن در تابستان گرما به 50 درجه بالای صفر می‌رسد نوار مدیترانه‌ای خزر، آب و هوای مرطوب را ااز سر می‌گذراند. در این میان یکی از مهمترین شاخص‌های تفاوت اقلیم‌ها مساله آب است واین در حالی است که کشور مابه همین جهت همواره در معرض خشکسالی بوده وبا توجه به آمار های منتشره حدود 33 درصد از 609 دشت موجود در کشور به طور مزمن و به دلیل سابقه طولانی خشکسالی، با کمبود میزان تغذیه مواجه هستند که به نحوی جزء دشتهای ممنوعه و ممنوع بحرانی به حساب می آیند. براساس بند ب ماده 17 قانون برنامه چهارم توسعه ، دولت مکلف است به منظور ایجاد تعادل بین تغذیه و برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی در دشت‌های با تراز منفی (دشت های ممنوعه) با تجهیز منابع مالی مورد نیاز و تمهیدات سازه‌ای و مدیریتی مجوزهای بهره‌برداری در این دشت‌ها را براساس مصرف معقول و روش‌های نوین آبیاری اصلاح نماید تا در پایان برنامه چهارم، تراز منفی سفره‌های آب زیرزمینی25 درصد بهبود یابد واین مطلب لزوم آمادگی برای مواجهه و مقابله با آن و عبور از آن به‌طوری که حداقل خسارات ااجتماعی و اقتصادی را همراه داشته باشد، بسیار ضروری است و این مهم جز با مطالعه رفتار خشکسالی‌های حادث شده به کمک شاخص‌ها و روش‌های ارزیابی خشکسالی و تدوین طرح‌های مواجهه با خشکسالی محقق نخواهد بود. علی ‌رغم تقاضای زیاد و عرضه محدود آب، فرآیند آب‌رسانی و مصرف آب درهر دو بخش کشاورزی و شهری با اتلاف بسیار زیاد همراه است. دربخش نخست، انتقال آب از سد به شبکه‌ها و سپس آبیاری در مزارع موجب هدر رفتن 70 درصد آن می‌شود. به نظر می‌رسد آب ارزان، انگیزه‌ای برای کشاورزان جهت استفاده از روش‌های بهتر آبیاری و کاربرد وسایل و ادوات کاهش‌دهنده هرز آبی فراهم نکرده است. از 425 میلیارد متر مکعب آب‌های ورودی به ایران 70 درصد آن توسط تبخیر و تعرق از دسترس خارج می شود و فقط 130 میلیارد متر مکعب آن منابع تجدید شونده است. از این مقدار فقط 90 میلیارد متر مکعب آن قابل استحصال است که متاسفانه 60 میلیارد آن از منابع زیرزمینی است و 30 میلیارد متر مکعب از این آب استحصال شده از آب های سطحی است. اهمیت مدیریت مهار آب می تواند در تنظیم روابط بین المللی نیز با سایر کشورها موثر باشد. از آنجائیکه یکی از مهمترین عوامل موثر در بروز خشکسالیها عدم مطالعات جامع در خصوص میزان تقاضااز یک طرف و پتانسیلهای موجود در کشوراز طرف دیگر می‌باشد، بنابراین به نظر می‌رسد چالش‌های تقاضای آب را از طریق مدیریت تقاضا و توجه به عواملی که بر تقاضای آب مؤثر است، می‌توان مرتفع کردکه در این مقاله به آن تاکید وراهکارهائی اجرائی را در حد بضاعت و توان که با بهره بردن از نتایج سالها تجربه و کار میدانی، علمی و ستادی توسط نگارنده مقاله حاصل شده است ،ارائه خواهد گردید.دراین مقاله ضمن ارائه آمار و نمودارهای موجود در خصوص وضعیت منابع آب و بارندگی‌های کشور در سالهای آبی گذشته و مقایسه با شاخصهای سالهای ترآبی، به معرفی عوامل مؤثر بر پدیده خشکسالی و راهبردها و راهکارها وپدافند غیر عامل در این خصوص و نهایتاً جمع‌بندی در این موضوع خواهیم پرداخت که چگونه در کوتاه مدت باتوجه به شرایط اقلیمی کشورمان به روش‌های تسکین این بحران دست یافته و در بلندمدت چه برنامه‌ها و اقداماتی را مدنظر قراردهیم که با شرایط بحران و نابسامان متاثر از خشکسالی مواجه نشویم