بررسی تنوع فیتوشیمیایی اسانس زیره سبز (Cuminum cyminum L.) جمع آوری شده از مزارع مختلف استان خراسان رضوی

کشور ایران با داشتن تنوع بالای اقلیمی از غنی ترین منابع گیاهان دارویی جهان است. زیره سبز (Cuminum cyminum L.) یکی از مهمترین و اقتصادی ترین گیاهان دارویی خانواده چتریان می باشد که پراکنش بالایی در نقاط مختلف کشور داشته و یکی از مهمترین گیاهان صادراتی ایران می باشد. این مطالعه در راستای بررسی تنوع کمی و کیفی اسانس زیره سبز در استان خراسان رضوی در سال زراعی ۱۳۹۸ انجام شد. بدین منظور بذر از مزارع ۶ منطقه مختلف استان در زمان برداشت گیاهان، جمع آوری شد. بذرها به روش تقطیر با آب در مدت ۲ ساعت اسانس گیری شدند. برای شناسایی ترکیب های موجود در اسانس ها و تعیین درصد کمی آنها از دستگاه های گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) استفاده شد. تعداد ۹ ترکیب در اسانس های مناطق گناباد (N۱)، نیشابور (N۲)، تایباد (N۳) و خوشاب (N۴)، ۱۵ ترکیب در اسانس گیاهان منطقه فریمان (N۵) و در نهایت ۱۳ ترکیب در اسانس منطقه درگز (N۶) شناسایی شد. در مجموع ۹ ترکیب، gamma-terpinene-۷-al، cuminaldehyde،terpinene-۴-ol ، gamma-terpinene، α-phellandrene، p-cymene ، sabinene، β-Pinene ، α-Pinene در اسانس زیره سبزهای برداشت شده از ۶ منطقه استان خراسان رضوی مشترک بود. دو ترکیب cis-dihydrocarvone و (E)-Caryophyllene منحصرا در منطقه (N۵) به ترتیب با مقادیر ۴۵/۰% و ۱۹/۰% شناسایی شد. ۴ ترکیب α-thujene، α-terpinene، limonene و ۱,۸-cineol فقط از اسانس های منطقه(N۵) و (N۶) بدست آمد. کمیت و کیفیت اسانس زیره سبز جمع آوری شده از منطقه (N۲)، با اقلیم بیابانی خشک- سرد و میانگین بارندگی سالیانه بالا، بالاتر از سایر مناطق بود.

کلیدواژه ها:

خراسان رضوی ، زیره ، منطقه برداشت ، اسانس ، تنوع اقلیم