ارزیابی فنی و اقتصادی پوشش های ژیوسنتتیک اجرا شده در کانال ها و مخازن آب (گزارش منطقه ای استان البرز)

کاهش تلفات نشت آب از کانالها و مخازن ذخیره به منظور حفاظت از منابع محدود آب کشور ضروری است. برای کنترل نشت تاکنون روش های متعددی به کار گرفته شده است و علیرغم کاربرد وسیع بتن در پوشش استخرهای ذخیره آب کشاورزی و کانالهای آبیاری، بروز ترک خوردگی ها و تخریب ها در دوران بهره برداری، کارآیی این پوشش ها در کنترل نشت را محدود می سازد. امروزه استفاده از پوشش های ژیوسنتتیک، نظیر ورقه های ژیوممبران، به دلیل هزینه کم اجرا و نشت ناچیز آب، مورد توجه کشاورزان قرار گرفته است. در این تحقیق ابتدا مشکلات موجود در مراحل مختلف طراحی و اجرای پوشش ژیوممبران در دو استخر ذخیره آب بتنی فرسوده بررسی شد. سپس میزان نشت از این نوع پوشش در شرایط مختلف با استفاده از آزمون نشت به روش حوضچهصای یا آب ایستی بررسی گردیده و اقتصادی بودن پروژهصها نیز با استفاده از نسبت نفع به هزینه مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که در مراحل تحویل، جابجایی و نصب، تنش های اضافی بر صفحات ژیوممبران اعمال می شود که بایستی به حداقل رسانده شود. همچنین، اجرای این پوشش ها روی سطوح بتنی قدیمی و دیواره های شیبدار نیازمند تمهیدات خاص در مراحل طراحی، نصب، و نگهداری است. ارزیابی تلفات آب نشان داد که طراحی صحیح و اجرای درست مراحل نصب ژیوممبران در استخر و در محل اجزای جانبی آن، مقدار نشت از پوشش ژیوممبران را تا حد چشمگیری کاهش داده است و میزان نشت را به ‮‭16/9‬ میلیمتر در روز بر مترمربع محدود نموده است. بررسی اقتصادی پوشش ژیوممبران نیز نشان داد که با در نظر گرفتن عمر مفید ‮‭15‬ سال برای پروژه، نسبت نفع به هزینه در نرخ های بهره ‮‭12‬%، %‮‭15‬ و%‮‭20‬ بالاتر از 1 بوده و استفاده از این پوشش اقتصادی است. نتایج این تحقیق، کارآیی قابل قبول پوشش ژیوممبران ‭HDPE ‬خوب اجرا شده را در کنترل تلفات آب در کوتاه مدت نشان می دهد، به نحوی که رضایت بهره برداران را بهصهمراه داشته است. با این حال، ضمن تاکید بر لزوم رعایت ملاحظات زیست محیطی و ایمنی به هنگام بهره برداری از استخرها با پوشش ژیوممبران، پیشنهاد میصگردد میزان کنترل نشت درازمدت و مسایل بهره برداری و نگهصداری دراز مدت از این پوششصها مورد توجه قرار گیرد. واژه های کلیدی: ارزیابی اقتصادی، استخر ذخیره آب کشاورزی، ژیوسنتتیک، ژیوممبران، کنترل نشت.