تدوین زیر برنامه پژوهشی شناخت و پایش حاصلخیزی خاکها و وضعیت تغذیه ای محصولات زراعی، باغی و گلخانه ای

عوامل متعددی مانند آب، کوددهی، آفات، حاصلخیزی خاک، ارقام گیاهی و ... در تولید کشاورزی دخیل می باشند. پایداری کشاورزی به خاک های بارده وابسته است و خاک های بارده باید حاصلخیز باشند. بنابراین حاصلخیزی خاک عامل کلیدی در کشاورزی و تولید غذا است. شناسایی انواع خاک ها بهلحاظ باردهی و حاصلخیزی در یک منطقه جهت برنامه ریزی صحیح و تعیین روش مناسب بهره برداری ضروری می باشد. پژوهش حاضر به عنوان بخشی از برنامه مدیریت جامع حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاه در ایران و با هدف تعیین برنامه تحقیقاتی منسجم شناخت و پایش وضعیت حاصلخیزی خاکها و وضعیت تغذیه ای محصولات زراعی با استفاده از روش سیستماتیک ارایه شده توسط سرویس بین المللی برای تحقیقات ملی کشاورزی (ISNAR) صورت گرفت. ابتدا به تعریف ارزیابی حاصلخیزی خاک پرداخته و ملاکهای مستقیم و غیر مستقیم ارزیابی حاصلخیزی خاک، به طور مشروح مورد بررسی قرارگرفت. سپس به بررسی و تحلیل مسایل، محدودیت ها، مشکلات و تنگناها پرداخته شد. در مرحله بعد به جمع بندی نتایج و دستاوردهای مطالعات گذشته در زمینه ارزیابی حاصلخیزی خاک و روش های مورد استفاده در ایران و جهان و نقاط قوت و ضعف تحقیقات گذشته اختصاص یافت. بررسی نتایج گذشته نشان داد در زمینه ارزیابی مستقیم حاصلخیزی خاک تحقیقات زیادی در ایران صورت گرفته است. در این دوره برنامه های تحقیقاتی عمدتا در چهار محور مقدار، منبع، زمان و روش مصرف کودهای شیمیایی انجام شد. در بین روش های ارزیابی غیر مستقیم حاصلخیزی خاک، آزمون خاک بیشترین حجم تحقیقات گذشته را به خود اختصاص داده است. حاصل این پژوهش ها یافتن حدود بحرانی عناصر غذایی و برآورد واکنش محصولات زراعی و باغی به مصرف کود با توجه به شرایط خاک و مدیریت های زراعی ویژه هر منطقه بود. در سالهای گذشته تحقیقات پراکنده ای در مورد پراکنش عناصر غذایی، پایش حاصلخیزی خاک و تعیین وضعیت عناصر غذایی در خاک انجام گرفته است. نتایج این بررسی ها نشان می دهد حاصلخیزی خاک های ایران با توجه به میزان ماده آلی کم خاک ها در بخش عمده ای از اراضی زیر کشت در محدوده مناسب نمی باشد. برداشت عناصر غذایی از خاک و عدم جبران آن باعث شده تا خاک های کشاورزی دچار تخلیه بنیه غذایی گردند. در زمینه تهیه نقشه های حاصلخیزی خاک و استفاده از روش های زمین آمار نیز تحقیقات پرکنده ای صورت گرفته است. همچنین در سالهای اخیر با استفاده از روشهایDOP ، DRIS و CND ارزیابی تغذیهای از محصولات متنوعی در کشور صورت گرفته است. در سایر روش های ارزیابی حاصلخیزی خاک تحقیقات محدودی انجام شده است. در نهایت پس از تعیین نیازهای تحقیقاتی در زمینه شناخت وضعیت حاصلخیزی خاک نتیجه-گیری شد تعیین ملاک مناسب برای شناخت وضعیت و بررسی دینامیک کربن آلی خاک، تکمیل بانکهای اطلاعاتی بلند مدت عوامل موثر بر حاصلخیزی خاک با انجام تجزیه مداوم خاک برای بررسی روند حاصلخیزی خاک های کشاورزی ایران، پایش وضعیت حاصلخیزی خاک در زمان و مکان(کرتهای دایم، ... ) و بررسی تاثیر اقلیم، عوامل خاکی، منابع ترکیبات آلی و مدیریت زراعی بر دینامیک مواد آلی و ترسیب کربن در خاک اولویتهای تحقیقاتی سه سال آتی هستند. کلمات کلیدی: ارزیابی حاصلخیزی خاک، آزمون خاک، نقشه حاصلخیزی خاک، وضعیت تغذیه ای گیاه