بهینه سازی توصیه کودی فسفر برای ارقام جدید گلرنگ

با توجه به بروز تنش های خشکی در کشور و گرایش به سمت کشت گیاهانی با نیاز آبی کمتر مثل گیاه گلرنگ و محدود بودن تحقیقات انجام گرفته در زمینه تغذیه و ارایه توصیه کودی مناسب جهت رسیدن به عملکرد های مطلوب در این گیاه، انجام تحقیقات درخصوص واکنش گلرنگ به مقادیر مختلف عناصر غذایی را ضروری می سازد. بر این اساس به منظور تعیین مقدار مناسب کاربرد کود فسفره و مقایسه کارایی ارقام مختلف گلرنگ از لحاظ جذب و مصرف کود فسفره، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار با دو فاکتور رقم گلرنگ شامل گلدشت و صفه برای مناطق گرم و پدیده و گلدشت برای مناطق سرد درنظر گرفته شد. فاکتور مقدار کود میز شامل پنج مقدار مختلف 0، 50، 100، 150 و200 کیلوگرم در هکتار کود سوپر فسفات تریپل درآزمایش مزرعه ای بود. پروژه در مناطق گرم شامل استان های فارس (داراب)، خوزستان (دزفول)، کرمان و سیستان (زابل) و در مناطق سرد در استان های مرکزی، اصفهان، آذربایجان شرقی و کرمانشاه در خاک هایی با سطح فسفر پایین تر از 12 میلی گرم بر کیلوگرم کشت شد. در مرحله قبل گلدهی به منظور اندازه گیری غلظت فسفر از هر کرت نمونه گیاهی تهیه شد. همچنین قبل از برداشت در هر کرت تعداد غوزه های بارور و تعداد دانه در غوزه و پس از برداشت وزن هزار دانه و درصد و عملکرد روغن محاسبه شد. برای تجزیه واریانس داده ها و مقایسه میانگین ها و تعیین ضرایب همبستگی بین صفات مورد مطالعه از برنامه sas 9.1 استفاده شد. در آذربایجان شرقی رقم پدیده در مقایسه با رقم گلدشت در مرحله قبل از گلدهی، بیشترین فسفرکارآیی را داشت و متناسب با آن در عملکرد و اجزای عملکرد، رقم متحمل به تنش فسفر و کارآمد در جذب فسفر نسبت به رقم گلدشت شناخته شد. رابطه همبستگی بین فسفر کارایی با کارایی جذب فسفر، بیشتر از کارایی مصرف فسفر بود. عملکرد روغن علاوه بر بیشترین همبستگی با وزن دانه با جذب فسفر دانه نیز همبستگی معنی داری داشت. همچنین بیشترین عملکرد و کارآیی جذب و استفاده از فسفر بین سطوح کودی در تیمار 50 و 100 کیلوگرم فسفر مصرفی در هکتار مشاهده شد. در منطقه اصفهان بین دو رقم گلرنگ، رقم گلدشت از لحاظ تولید دانه برتر از رقم پدیده بود که این امر می تواند مربوط به کارایی جذب و مصرف فسفر بیشتر در مرحله قبل گلدهی در این رقم باشد. در شرایط مشابه این آزمایش رقم گلدشت با 50 کیلوگرم کود فسفر قابل توصیه خواهد بود. در منطقه کرمانشاه رقم پدیده از لحاظ تولید دانه برتر از رقم گلدشت بود. برای تولید عملکرد اپتیمم در این منطقه و در این رقم در شرایط مشابه این آزمایش نیاز به مصرف 50 کیلوگرم کود بود ولی برای تولید عملکرد اپتیمم در رقم گلدشت در این منطقه نیاز به مصرف 100 کیلوگرم کود فسفر می باشد. در منطقه اراک با توجه به مقدار فسفر اولیه خاک 8-9 میلی گرم در کیلوگرم، کاربرد 50 کیلوگرم کود در شرایط مشابه این آزمایش مناسبتر است. غلظت فسفر 57/0 دراندام هوایی قبل از گلدهی علامت کمبود فسفر در این گیاه بوده و باعث کاهش عملکرد در مرحله رسیدگی خواهد شد. در منطقه داراب با مقدار فسفر 11 میلی گرم بر کیلوگرم در میانگین دو سال، رقم پدیده برتر از گلدشت بود و در شرایط مشابه این آزمایش میزان 100 کیلوگرم کود قابل توصیه است. در منطقه دزفول با توجه به مقدار فسفر اولیه خاک 2/7 میلی گرم در کیلوگرم، کاربرد کود با توجه به نوع رقم کشت شده متفاوت بود. در منطقه کرمان نتایج نشان داد که در شرایط کمبود فسفر رقم گلدشت برتر از رقم صفه می باشد. این نتیجه در زمان کاربرد کود نیز مشاهده شد. مقدار توصیه کودی فسفر با توجه به مقدار فسفر اولیه خاک متفاوت خواهد بود. در منطقه زابل در شرایط کمبود فسفر و بدون کوددهی، عملکرد در رقم گلدشت برتر از رقم صفه و مکزیکی بود. بهترین عملکرد در این منطقه با توجه به مقدار فسفر خاک (کمتر از 2 میلی گرم بر کیلوگرم) از رقم گلدشت با 150 کیلو کود حاصل شد در صورتی که رقم صفه بهترین عملکرد را با 200 کیلو کود فسفره تولید نمود. در این منطقه کارایی جذب، کارایی مصرف و فسفر کارایی در رقم گلدشت برتر از ارقام دیگر بود. نتایج این بررسی نشان داد که بین ارقام مختلف گلرنگ استفاده شده از لحاظ فسفر کارایی تفاوت وجود دارد و در این میان واکنش ارقام در مناطق مختلف نیز ممکن است متفاوت باشد. خصوصیات خاک در واکنش ارقام موثر بود و بهتر است در زمان توصیه کودی علاوه بر مقدار فسفر خاک، نوع رقم توصیه شده نیز مد نظر قرار گیرد تا از مصرف مازاد کود فسفره ممانعت گردد. واژه های کلیدی: ارقام گلرنگ، روغن، مناطق مختلف، کارایی جذب فسفر، کارایی مصرف فسفر و فسفر کارایی