ارزیابی تطبیقی پایداری کسب و کارهای کارآفرینانه کشاورزی و نظام های متعارف تولید کشاورزی در استان گلستان

در چارچوب پارادایم اقتصاد اکولوژیکی، بهره­ گیری از فنون تصمیم ­گیری چند معیاره رو به افزایش است و ارائه ابزارهای تحلیلی جدید برای حل عملی مسائل پیچیده به هدفی در این زمینه بدل شده ­اند. در این تحقیق، با بهره ­گیری از فرآیند تحلیل سلسه ­مراتبی بر پایه دانش گروهی از خبرگان، به مقایسه چند معیاری و جامع سه نظام زراعی کشاورزی متعارف و کسب ­و کارهای کشاورزی پرداخته شده است. این تحقیق دو مرحله ای با هدف ارزیابی تطبیقی پایداری کسب ­و کارهای کارآفرینانه کشاورزی و نظام ­های متعارف تولید کشاورزی به انجام رسید. در مرحله اول تحقیق، یک مطالعه دلفی در سه دور انجام شد و در نتیجه، 4 گزیدار و 4 معیار (27 زیر معیار) برای اولویت بندی نظام ­های تولید و بهره­ برداری کشاورزی بر اساس ظرفیت پایداری شناسایی شد. در مرحله دوم تحقیق، با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، گزیدارها و معیارهای استخراج شده، اولویت بندی شد. نمونه ­گیری به صورت هدفمند نظری انجام شد. با توجه به هدف تحقیق، معیارهایی برای انتخاب مشارکت کنندگان به عنوان خبرگان کلیدی به شرح زیر در نظر گرفته شد: (1) تجربه عملی در تولید و کسب ­و کار کشاورزی، (2) تجربه مدیریتی و سیاست گذاری در تولید و کسب ­و کار کشاورزی و (3) دانش علمی در حوزه مدیریت تولید و کسب ­و کار کشاورزی. بر این پایه، روی هم رفته از 22 خبره برای مشارکت در انجام مطالعه دلفی کمک گرفته شد. معیارهای شناسایی شده به ترتیب اولویت عبارت اند از: (1) ظرفیت همسازی اکولوژیکی؛ (2) ظرفیت ارزش افزوده اقتصادی؛ (3) ظرفیت مدیریتی سازگار شونده؛ و (4) ظرفیت همگرایی اجتماعی. اولویت معیارها، نشان ­دهنده ارجحیت دغدغه زیست­ محیطی مشارکت ­کنندگان بر مسائل اقتصادی، مدیریتی و اجتماعی است. با توجه به این معیارها و نیز گزیدارهای شناسایی شده، یک درخت تصمیم گیری سه سطحی ترسیم گردید. داده های مورد نیازاز طریق تکمیل 20 پرسشنامه از سوی خبرگان مشارکت ­کننده در تحقیق بر مبنای مقایسه های زوجی، گردآوری و از نرم افزار 2000Expert Choice برای تحلیل داده های گردآوری شده بهره گرفته شد. گزیدارهای شناسایی شده برحسب میانگین وزنی احراز شده به ترتیب زیر اولویت بندی گردید: (1) کسب ­و کارهای کشاورزی؛ (2) بهره برداری ­های تعاونی و (3) بهره برداری ­های خانوادگی، (4) سیستم کشاورزی تجاری. به طور کلی، نتایج این تحقیق مبین ظرفیت پایداری بیشتر کسب ­و کارهای کشاورزی نسبت به سه نظام کشاورزی متعارف در استان گلستان است.

کلیدواژه ها:

کشاورزی پایدار ، ظرفیت های پایداری ، کسب و کارهای کشاورزی ، نظام های زراعی