اثر آرایشهای مختلف کشت گندم در آبیاری نواری قطره ای در مقایسه با آبیاری جویچه ای بر عملکرد، بهره وری مصرف آب آبیاری و شوری خاک

بحران آبی بهوجود آمده در منابع آب سطحی و زیرزمینی در دهه اخیر باعث شده است که برنامهریزان و تصمیمگیران کشور، تغییر روش آبیاری سنتی به شیوه های نوین آبیاری در زراعتهایی نظیر غلات، کلزا و ... (کشتهای پاییزه) را بهعنوان راهکاری موثر در جهت استفاده مناسب از منابع محدود آبی مطرح نمایند . لذا این پژوهش با 4 آرایش کاشت با 2 فاصله نوار آبیاری قطره ای 60) و 75 سانتیمتر) در مقیاس مزرعه ای و یک تیمار آبیاری شیاری مرسوم (تیمار شاهد) در ایستگاه اکباتان مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی، و منابع طبیعی همدان در سال زراعی 1395-96 انجام شد. مقدار نیاز آبی براساس معادله پنمن مانتیث و براساس میانگین آمار 10 ساله ایستگاه هواشناسی فرودگاه همدان محاسبه شد. حجم آب مصرفی توسط کنتورهای واسنجی اندازه گیری شد. در پایان فصل زراعی با رکوردگیری از مزرعه، میزان عملکرد دانه در تیمارهای مختلف مشخص شد. میانگین حجم آب مصرفی در دو سیستم آبیاری قطره ای و نشتی بهترتیب 4702 و 6931 متر مکعب در هکتار تعیین شد. متوسط بهره وری مصرف آب در تیمارهای آبیاری قطره ای (تیپ) و آبیاری جویچه ای به ترتیب برابر 1/5 و 0/98 کیلوگرم بر مترمکعب شد. بهطور خلاصه آبیاری قطره ای نواری باعث کاهش 32/1 درصدی در آب مصرفی و افزایش 53 درصدی بهره وری مصرف آب نسبت به روش آبیاری جویچه ایشده است. بیشترین و کمترین عملکرد دانه بهترتیب مربوط به دو تیمار T1 (تعداد 4 ردیف کاشت به فاصله 15 سانتیمتر در دو طرف نوار، با فاصله نوارهای 75 سانتیمتر) و آبیاری جویچه ای به میزان 7456 و 6216 کیلوگرم در هکتار شد که تفاوت معنیداری در سطح احتمال یک درصد داشتند. لذا با توجه به شرایط بحرانی آب در کشور و در صورت استفاده از آبیاری قطره ای نواری (تیپ) در زراعت گندم، فاصله نوار تیپ 75 سانتیمتر با تعداد 4 ردیف کشت با فاصله 15 سانتیمتر از یکدیگر در اطراف هر نوار که بیشترین عملکرد و بهره وری مصرف آب را به خود اختصاص داده است، توصیه میشود. همچنین نتایج نشان داد که میزان شوری خاک در انتهای فصل رشد نسبت به اوایل شروع آبیاری در فصل بهار، در فاصله بین دو نوار آبیاری و زیر نوارهای آبیاری افزایش یافت.

کلیدواژه ها:

آبیاری تیپ ، پنمن مانتیث ، غلات ، مزرعه.