تحلیل مفاهیم وطن، آزادی در شعر مشروطه با نگاهی به شعر ملک الشعرای بهار

آزادی، وطن از جمله مفاهیمی اجتماعی و سیاسی به شمار می آیند که از دیرباز در شعر شاعران و نویسندگان وجود داشته است. بررسی این مفاهیم بیانگر این مطلب است که در هر دوره ای معنای متفاوتی داشته اند. این مفاهیم به معنای امروزی اولین بار در دوره مشروطه کلید خورد و در اشعار شاعران برجسته و آزادی خواه آن روز بازتاب یافت. این پژوهش، با نگاهی به مفاهیم وطن، آزادی به عنوان مضامین اصلی و اساسی دوره مشروطه تلاش دارد با روش تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای به بررسی این مفاهیم در اشعار بهار بپردازد. بهار یکی از چهره های معروف دوره مشروطه است که مضامین اصلی شعر او را آزادی، وطن و استقلال تشکیل داده است. تحولات اجتماعی آن دوره سبب شد که شاعر آزاد اندیشی چون بهار قلم خود را در خدمت قشر فرودست جامعه قرار دهد. در این راستا دو واژه ی اساسی شعر او را آزادی و وطن تشکیل می داد که مفهومی مردمی به خود می گرفت. بهار از این دو شاخصه عمده شعر خود برای دست یابی به عدالت و قانون بهره گرفت و رسیدن به آن ها را فقط از راه آزادی میسر می دانست. بررسی دیوان شعر او بیانگر این است که مفهوم وطن عنوان های فرعی چون میهن دوستی، ناسیونالیسم (ملی گرایی)، مخالفت با بیگانگان، اتحاد اسلامی، توجه به مفاخر ایران باستان، دگرگونی نقش مردم و... در برمی گیرد. همچنین مفهوم آزادی نیز با عنوان های فرعی چون حاکمیت قانون و قانون گرایی، آزادی قلم و بیان و فکر، آزادی زنان و مساله حجاب و برخورداری از تعلیم و تربیت زنان قابل بررسی است. و سخن آخر آن که استقلال وطن در سایه آزادی و حاکمیت قانون امکان پذیر است.

کلیدواژه ها:

وطن ، آزادی ، استقلال ، دوره مشروطه ، ملک الشعرای بهار