تحلیل فراوانی خشکسالی هیدرولوژیک (جریان کم رودخانه ای) مطالعه موردی رودخانه کارون

تحلیل خشکسالی هیدرولوژیک از مهمترین مسائلی است که در مدیریت منابع آب و مسائل زیست محیطی بایستی به آن توجه ویژه‌ای شود. تحلیل فراوانی جریان‌های کم رودخانه‌ای در دهه‌های اخیر به عنوان شاخصی برای تحلیل خشکسالی هیدرولوژیک مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته و زمینه مدیریت بهتر منابع آب و کنترل بحران‌های خشکسالی را فراهم نموده است. در این میان شاخص‌های جریان کم 7 روزه و Q95 بیش از دیگر شاخص‌ها مورد توجه محققین واقع شده‌اند. رودخانه کارون مهمترین و پرآب‌ترین رودخانه کشور ایران است و تحلیل فراوانی جریان کم رودخانه‌ای در آن جهت مدیریت صحیح منابع آبی ضروری به نظر می‌رسد. در این تحقیق از آمار دبی متوسط روزانه در ایستگاه هیدرومتری ارمند (واقع بر رودخانه کارون) جهت محاسبه شاخص جریان کم 7 روزه و ترسیم منحنی تداوم جریان استفاده شد. طول دوره آماری مورد استفاده در این تحقیق 47 سال بود. بعد از ایجاد سری زمانی جریان کم 7 روزه در این ایستگاه، همگنی سری زمانی حاصله توسط آزمون ران تست مورد بررسی قرار گرفت و با استفاده از آزمون‌های نکویی برازش کای اسکوئر و کلموگروف اسمیرنوف تابع ویبول به عنوان بهترین تابع برازش داده شده بر سری زمانی جریان حداقل 7 روزه انتخاب گردید. با انتخاب تابع توزیع فراوانی ویبول جریان حداقل 7 روزه، با دوره‌های بازگشت مختلف محاسبه گردید. علاوه بر این شاخص Q95 نیز با ترسیم منحنی تداوم جریان در این ایستگاه به دست آمد و به عنوان آستانه خشکسالی هیدرولوژیک مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از تحلیل فراوانی خشکسالی هیدرولوژیک در ایستگاه ارمند واقع در رودخانه کارون نشان می‌دهد که با افزایش دوره بازگشت از 2 سال به 100 سال جریان کم رودخانه‌ای به میزان 40 درصد کاهش پیدا خواهد کرد. همچنین شاخص Q95، یعنی آستانه خشکسالی هیدرولوژیک در این ایستگاه برابر با 2/30 مترمکعب بر ثانیه می‌باشد. بررسی حداقل دبی در سال‌های آماری نشان می‌دهد که 34 درصد از سال‌های آماری خشکسالی هیدرولوژیک اتفاق افتاده است. در نهایت تحلیل خشکسالی هیدرولوژیک در این رودخانه گامی مهم در کنترل بحران خشکسالی و مدیریت خشکسالی هیدرولوژیک تلقی می‌شود.

کلیدواژه ها:

خشکسالی هیدرولوژیک ، تحلیل فراوانی جریان حداقل رودخانه‌ای ، جریان کم 7 روزه ، شاخص Q95 ، مدیریت منابع آب.