بررسی نقش باد در آرایش ساختار فضایی– کالبدی شهرهای مناطق گرم و خشک – گرم و مرطوب نمونه موردی: شهرهای زابل و بوشهر

شهرسازی و معماری سنتی ما متاثر از طراحی اقلیمی بوده است. در این میان باد نقش محوری در آرایش فضایی– کالبدی شهرهای گذشته در اقلیم های خاص ایفا میکرده است. این تاثیرگذاری در آرایش فضایی در نیل به آسایش محیطی شهروندان، گاه در جهت اقبال به باد مطلوب و گاه برای ممانعت از ورود باد نامطلوب بوده است. در این راستا اجزایی چون بافت (ارتفاع و تراکم توده ها، فرم و ابعاد فضاهای باز)،گذرهای اصلی میادین و ... تحت تاثیر عوامل اقلیمی از جمله باد بودهاند. علی رغم غنی ساختاری و طراحی متناسب اقلیمی شهرهای گذشته، این موضوع آن طور که باید مورد تدقیق قرار نگرفته است. در این باب، آشفتگی فضایی– کالبدی شهرهای امروزی، علیالخصوص تحمیل هزینه های گزاف در مصرف انرژی بر شهروندان گواه این مدعی است. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی– تحلیلی، بر پایه مبانی نظری طراحی اقلیمی (مطالعات کتابخانه ای)، با تکیه بر مطالعات میدانی دقیق و گسترده، سعی در شناسایی، تدقیق و مقایسه نقش باد در ساختار(توده و فضا) شهرهای اقلیم خاص (زابل از اقلیم گرم و خشک و بوشهر از اقلیم گرم و مرطوب) دارد. این مهم خود در راستای استخراج و استنتاج یافته های جدید نیل به ارتقا آسایش محیطی شهروندان صورت پذیرفته است. نتایج تحلیلی مطالعه حاضر حاکی این مدعاست که زابل و بوشهر دارای سلسله مراتب دریافت، هدایت و توزیع باد مطلوب و دفع باد نامطلوب هستند به طوریکه در مکان یابی شهر تا پیکره بندی ساختار آن نقش باد تاثیر گذار بوده است. در این راستا یافته ها بر اساس مطالعات میدانی و تحلیل های صورت گرفته مبین این مطلب است که گذرهای اصلی در هر دو شهر در زابل در راستای شمال غربی- جنوب شرقی و در بوشهر به علت ورود باد از همه سو در تمام جهات رو به باد مطلوب بوده، کیفیت و کمیت باد را تنظیم نموده تحت تاثیر اثر ونتوری و با کاهش عرض ورودی جهت کاهش شدت باد در زابل و افزایش عرض ورودی جهت افزایش شدت باد در بوشهر به میادین انتقال میدهند. باد در میادین به گذرهای فرعی تقسیم شده و در شهر توزیع میگردد و با کاهش سرعت، توان حمل غبار را در زابل از دست میدهد. نقش متفاوت عملکردی باد در جاذب و دافع بودن رطوبت در این دو شهر نکته ای قابل تامل است، به گونهای که در زابل باد نقش پشتیبان در ورود رطوبت به شهر و در بوشهر به عنوان عامل جذب کننده و دفع کننده رطوبت را دارد. در این شهر باد نامطلوب شرقی دفع و در بوشهر از همه بادها استفاده شده است. در نهایت در هر دو شهر تعدیل دما و تامین آسایش حرارتی مد نظر میباشد.

کلیدواژه ها:

ساختار فضایی– کالبدی ، طراحی اقلیمی ، اقلیم گرم و خشک ، اقلیم گرم و مرطوب ، زابل ، بوشهر