نقش عوامل شیمیایی موثر بر ایجاد فرسایش و رسوب در پهن ههای مارنی استان تهران

مارنها در بین واحدهای سنگ شناسی، بیشترین رسوبات را در حوضه های آبخیز تولید می نمایند. این خاصیت مارن ها سبب کاهش عمر مفید سدها، خسارات به تاسیسات برق آبی، سیل گیری، رسوبگذاری کانال های آبرسانی، تخریب جاده و تاسیسات، شوری آب های سطحی و زیرزمینی و مرگ و میر آبزیان و در نهایت رشد پدیده بیابانزایی می شود. از این رو شناخت خصوصیات مؤثر در فرسای شپذیری مار نها می تواند در الویت بندی و اتخاذ روش اصلاحی کمک شایانی نماید. در این تحقیق مار نهای گستره استان تهران از نقطه نظر ویژگ یهای مورفولوژی، شکل و شدت فرسایش و تخریب اراضی مطالعه گردید. در این راستا، ویژگ یهای ذاتی مار نها از نقطه نظر خصوصیات شیمیایی و نقش این ویژگی ها بر مخاطرات فرسایش و تولید رسوب مورد بررسی قرار گرفته است. واحدهای مارنی مطالعه شده شامل مارن های خشکی قرمز بالایی با واحدهای لیتولوژی M3,M2,M1 مارن های دریایی سازند قم، مارن های محیط کران های سازند کند، بخش های ریزدانه سازند کهریزک و هزاردره و واحدهای گچی و نمکی سازند قرمز زیرین م یباشد. هدایت الکتریکی (EC) بالا در مارن های تحت بررسی به میزان 2/54 تا 100 میکروموس بر سانتی متر، ارتباط قوی با فرسایش پذیری بدلندها نشان داده است. بالا بودن pH نمونه های مارنی به میزان 7 تا 8/7 باعث افزایش مقدار غلظت بحرانی انعقاد (CFC) و مانع خاکدانه سازی در اراضی مارنی شده است و لذا باعث متلاشی شدن کانی ها و آزاد سازی کاتیون ها می شود. محدوده تغییرات نسبت جذب سدیم نمونه ها از 2/44 تا 193/93 در تغییر است. بالا بودن این پارامتر سبب پخشیدگی ساختمان خاک و پراکنش ذرات آن و در نتیجه کاهش مقاومت برشی خاک در مقابل تنش برشی آب م یشود و با پراکندگی ذرات خاک سبب شروع فرسایش می شود. افزایش آهک در مار نهای دریایی سبب پایداری در هر دو جنبه ساختمان و بافت گردیده است. با افزایش آهک میزان حد روانی و خمیرایی نیزکاهش م ییابد. مارن ها به دلیل شوری بالا از میزان پوشش گیاهی کمی برخوردار هستند لذا میزان مواد آلی موجود در نمومنه ها کم و در محدوده 0/07 تا 0/42 درصد قرار می گیرد.درصد گچ نمونه ها از 0/03 تا 18/1 درصد متغیر است. حضور گچ به عنوان پتانسیل یون کلسیم قابل جانشینی یون سدیم درمارن های منطقه مورد بررسی م یتواند در تثبیت و پایداری و افزایش مقاومت آنها نقش اساسی ایفاء نماید. البته گ چهای موجود در اراضی، عمدتا" به صورت بلور دیده می شود که این امر سبب تاخیر واکنش، بین یون کلسیم موجود در شبکه بلور با یون سدیم خاک های مارنی است. زیاد بودن شوری نسبت به میزان درصد گچ خاک های مارنی خود عامل دیگری بر ناپایداری این گونه خاک هاست.

کلیدواژه ها:

عوامل شیمیایی ، مشکلات فرسایش و رسوب ، پهنه های مارنی ، استان تهران