ابزارها و محصولات مشتقه در بانکداری اسلامی: مبانی فکری و تجربه های عملی

ریسک، بخش جداناپذیر معاملات مالی است. در گذر زمان، طیف وسیعی از ابزارهای ساده و پیچیده نظیر مشتقات برای پوشش و مدیریت ریسک خلق شده است. مشتقات به طور خلاصه ابزارها یا داراییهای مالی هستند که ارزش آنها از ارزش دارایی زیربنا مشتق شده است و در بازارهای مالی جهان برای مقاصد مختلفی از قبیل پوشش ریسک، سفته بازی و آربیتراژ مورد استفاده قرار میگیرند. در دهه اخیر، مشتقات مالی به دلیل اهمیت و پیچیدگی های خاص خود و پیشگامی در صنعت بانکداری مورد توجه محققان مالی اسلامی قرار گرفته است. با وجود نقش و اهمیتی که مشتقات مالی متداول در اقتصاد و بانکداری متعارف دارند اما همه این ابزارها و محصولات انطباق زیادی با قواعد اسلامی ندارند. با این حال، به منظور پاسخگویی به نیازهای نوین و رو به رشد بازار، برخی از کشورها و موسسات مالی اسلامی سعی کردهاند تا با استخراج منطق درونی حقوق اسلامی و بهرهگیری از فقه پویای اسلامی و کمک مهندسان مالی، زمینه طراحی و معرفی ابزارها و محصولات مشتقه اسلامی را برای مقاصد پوشش ریسک فراهم آورند. در این مقاله، مبانی فکری و تجربه های عملی ابزارها و محصولات نوین بانکداری اسلامی درزمینه مشتقات مالی اسلامی مورد بحث و بررسی قرار میگیرد. گرچه اعتبار و استفاده از همه ابزارهای نوین مشتقه اسلامی مورد اتفاق نظر اکثریت مکاتب فکری و فقهای اسلامی نیست و حتی در برخی موارد مخالفتهای صریح وجود دارد، لیکن بررسی و آگاهی از تجارب سایرکشورها و موسسات اسلامی در زمینه خلق محصولات و ابزارهای نوین مشتقه اسلامی میتوان د به ایجاد زمینه لازم برای تفکر و اخذ تجارب احسن کمک کند.

کلیدواژه ها:

مشتقات مالی ، محصولات ساختاری ، پوشش اسلامی ریسک ، مدیریت ریسک