پژوهشی در ماهیت اصل محرز با تاکید بر دیدگاه محقق نایینی و شهید صدر

گرچه علامه حلی و شیخ انصاری به خصوصیت احراز در برخی از اصول عملیه اشاره کرده اند، ولی تنقیح آن از ابتکارات میرزای نایینی بوده است. وی اصول عملیه را به محرز و غیر محرز تقسیم می کند. اصل محرز وظیفه عملی مکلف را با نظر به واقع تعیین می کند، مانند: استصحاب، اصل صحت و قاعده فراغ و تجاوز؛ اما اگر واقع در نظر گرفته نشود اصل غیرمحرز نامیده می شود، مانند: برایت و تخییر. محقق نایینی در مورد اصول محرزه معتقد است، اصلی که امر مشکوک را به منزله واقع قرار می دهد، اصل تنزیلی است، مانند: اصالت طهارت و اصالت حلیت و هنگامی که مانند استصحاب، شک و احتمال را به منزله یقین قرار می دهد، آن اصل، اصل محرز خواهد بود. اشکالات متعددی به نظریه محقق نایینی وارد شده که از جمله آن ها اشکالات محقق خویی و علامه شهید صدر می باشد. شهید صدر اصل محرز نایینی را نمی پذیرد و این اصطلاح را در معنای دیگری به کار می برد. او که تمایز میان اصول و حجیت امارات را نیز به تفاوت در ملاک جعل آن ها می داند، اصل محرز را نیز به همین شکل تفسیر می کند. مهم ترین ثمره اصل محرز، تقدم آن بر اصل غیر محرز در تعارض است. نگارندگان با بیان تمایز اصول و امارات از دیدگاه نایینی و شهید صدر در پی تبیین ماهیت اصل محرز و ثمره آن از منظر این دو اندیشمند اصولی هستند.

کلیدواژه ها:

اصل محرز ، اصل تنزیلی ، اصل عملی ، اماره