بررسی نظریه سکاکی پیرامون حقیقت و مجاز

بحث حقیقت و مجاز یکی از مباحث لفظیه ای است که مبین و مشخص مقصود متکلم می باشد. این بحث در اصل اختصاص به علم بلاغت دارد که در آن نظرات مختلفی وجود دارد. یکی از جالب ترین آن نظرات، نظره سکاکی است که به حقیقت ادعائیه مشهور شده است. این نظریه در مقابل نظر مشهود قرار دارد. تعریف مشهور از مجاز عبارت است از : « استعمال لفظ در غیر ما وضع له ». اما تعریف سکاکی به گونه ای است که استعاره را از تعریف مجاز خارج می کند. از طرفی بنا به کاربرد حقیقت و مجاز در فقه، باعث شده که اصولیون نیز در این بحث نظراتی ارائه دهند که در میان تعاریف اصولیان از مجاز، تعریف مرحوم ابوالبقاء اصفهانی رحمه الله که مکمل و در ادامه نظریه سکاکی است با تعریف مشهور مقابله می کند. تعریف ایشان عبارت است از اینکه مجاز مطلقاً استعمال لفظ است در ما وضع له، اما با دو اراده استعمالی و جدی که در این جریان دخالت دارند؛ یعنی لفظی که به صورت مجاز استعمال می شود - چه مجاز استعاره ای و چه غیر آن - بر حسب اراده استعمالیه در همان معنای خودش استعمال می شود ولی بر حسب اراده جدیه در معنای مجازی استعمال می شود.

کلیدواژه ها:

حقیقت ، مجاز ، سکاکی ، حقیقت ادعائیه ، استعاره ابوالبقاء اصفهانی