واکاوی مساحد در معماری ایرانی، اسلامی (نمونه موردی: مسجد جامع ارومیه)

مسجد جامع ارومیه از بناهای نیمه دوم قرن هفتم هجری است. بنای طاق گنبد و شبستان بزرگ آجری آن از لحاظ معماری و ساختمان طاق و قطر پی بنا و استحکام بدنه قابل توجه است. منظره خارجی گنبد شامل پایه آجری 16 ترک است که منتهی به نوک گنبد می گردد. محراب مسجد از نظر گچبری و خطوط در عداد زیباترین آثار هنری دوران مغول است. در قسمت پایین دو ستون گچبری دارد و در وسط کتیبه ای به خط رقاع خوانده می شود که معرف نام و نشان محراب و تاریخ سال 676 هجری است. به روایت دیگر این مسجد نخست معبد زردشتیان بوده و قبل از زمان انوشیروان عادل ساخته شده و درب ورودی آن از طرف محراب باز می شد. اکنون نیز آثار این علامت باقی مانده و باب اطاق مانند روبروی محراب (مقابل درب ورودی پیشین) قرار دارد که جایگاه موبدان بوده است. روش بررسی در این پژوهش از آنجا که باید به بررسی ویژگی ها و خصوصیات مسجد جامع ارومیه از لحاظ نگاهی به معماری مساجد دوره اسلامی، از نوع کیفی- توصیفی بوده که به مطالعه نمونه موردی پرداخته است و همچنین بدلیل کیفی بودن پژوهش، روش گردآوری از طریق اطلاعات کتابخانه ای و مطالعات میدانی بوده است. در نتیجه ذکر دو نکته ضروری است اول اینکه ارتفاع شبستان مجاور گنبد خانه کوتاه است ودر طی زمستان ها می توانستند به خوبی از این شبستان استفاده کنند. مطلب دوم و مهمتر اینکه در گذشته مسجد سمبل شهر بوده و ارتفاع و بزرگی آن نشان اهمیت و قدرت شهر و همچنین حکومت بوده است. خصوصاً در دوره حومت اعقاب چنگیز خان مغول در سرزمین های وسیعی که از پکن تا مسکو را شامل می شده، بزرگی و غظمت از نکات مورد توجه پادشاهان و امرای این دوره بوده است.

کلیدواژه ها:

مسجد جامع ارومیه ، معماری اسلامی ، ارومیه ، مسجد جامع ، شبستان