تأثیر اقلیم بر شکل گیری عناصر معماری آذربایجان

منطقه آذربایجان بوسیله رشته کوههای البرز و زاگرس نواحی مرکزی ایران را از دریای خزر در شمال و جلگه بین النهرین در غرب جدا می سازدو از خصوصیات بارز این منطقه بارش سنگین برف و سرمای شدید زمستان و رطوبت کم هوا و هوای معتدل در تابستان است. بطور کلی این منطقه دارا ی آب و هوای سرد می باشد و از طرفی رشته کوه های غرب مانند سدی مانع از نفوذ رطوبت هوای مرطوب مدیترانه به داخل فلات ایران می شود و رطوبت هوا را تنها در دامنه های خود نگه می دارد. هوای سرد عامل اصلی شکل گیری معماری و شهرسازی در این منطقه است و بافت شهری و روستایی به صورت متراکم و فشرده است و به دلیل اینکه غلظت هوا در این اقلیم (سرد) کمتر بوده همین امر میزان استفاده از تهویه طبیعی را کاهش می دهد. اجزای تشکیل دهنده محیط مسکو نی به صورت متراکم و فشرده استقرار می یابد به خصوص در معماری این منطقه از عناصری جهت جلوگیری از اتلاف حرارتی و کوران هوا استفاده شده تا از این طریق بتواند به معماری همساز با اقلیم دست یابد که در کنار عوامل زیبا شناسانه و نیز هماهنگی با محیط اطراف شرایط آسایش را برای ساکنان خود فراهم آورد. از جمله عناصر معماری عبارتند از : ایوان، طنبی، کنور، ... که به معرفی هر کدام پرداخته شده ا ست. در این منطقه روند گسترش بنا بر اساس اولویت های اقلیمی بصورت جنوب شرقی تا جنوب غربی (کشیدگی شرقی-غربی) است. مجموع این عوامل در کنارعامل درون گرایی، سبب ایجاد معماری منحصر بفردی شده که می توان اقلیم را علت اصلی شکل گیری آن دانست. بطور کلی درون گرایی به مراه بام های مسطح ویژگی خاص این منطقه است. در این معماری مرز مشخصی بین درون و بیرون وجود دارد، تا سطح تماس فضای گرم مسکونی با محیط سرد خارج کاهش یافته باشد. جریان باد سرد به داخل فضای شهری کم گردد تا آسایش بهتری برای ساکنان فراهم گردد. در تحقیق حاضر،با توضیحاتی که درباره ویژگی های بناهای مسکونی منطقه داده می شود سعی برآنست که تصویر کلی از معماری آذربایجان ارائه گردد. معماری که در اثر شرایط اقلیمی خاص منطقه شکل گرفته و بیانگر نوعی متفاوت از طراحی اقلیمی است. در این مجال به شرح اصول و ا لگوی معماری بناهای مسکونی منطقه آذربایجان پرداخته می شود. برای رسیدن به این منظور از مطالعات کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است.

کلیدواژه ها:

معماری ، اقلیم ، آذربایجان ، عناصر معماری ، بومی ، سنتی