فن شناسی بافت و نقوش در گلیم قشقایی

زیراندازها از جمله گلیم مظهر تبلور عینی هنر ایران و به جهات گوناگون از اهمیت و ارزش والایی برخوردار می باشد. از مهم ترین نقاط قوت زیراندازها، اصیل و بومی بودن این هنر است که دارای هویت اسلامی و ایرانی است. نقش این هنر در اشتغال زایی و کسب درآمد و اثرات مثبت تعیین کننده ای که در کاهش روند مهاجرت از مناطق روستایی و عشایری دارد غیر قابل انکار می باشد. بنابراین پژوهش پیرامون گلیم قشقایی به عنوان یکی از محصولات عشایر ایران با جنبه ی کاربردی از اهمیتی خاص برخوردار است.ایل قشقایی به عنوان یکی از ایلات بزرگ و مشهور ایران همواره مورد توجه محققان و اندیشمندان بوده است. نظر به این که ایل قشقایی از نظر جغرافیائی در بین سایر ایلات دارای مراتع و ییلاق و قشلاق وسیعی در مناطق مرزی و مرکزی ایران می باشد؛ از زوایای مختلف جامعه شناسی و هنرهای سنتی ایلات و عشایر، به ویژه فرش و گلیم مورد بررسی قرار گرفته است. ایل قشقایی دارای دستبافته های متعددی از حیث تنوع جنس، رنگ و طرح می باشد که هریک سرشار از ذوق و سلیقه و هنر و دارای پشتوانه های غنی فرهنگی و فلسفی است. سوابق زیادی از پژوهش های مختلف در مورد دستبافته های این ایل به صورت کتاب، گزارش، مقاله و جزوه منتشر شده و در دسترس می باشد.آنچه که در این سوابق مشهود است بررسی های گزارش گونه و یا تحلیل هایی است که بر مبنای انتخاب یک موضوع واحد در نوعی از دستبافته های این ایل صورت پذیرفته است. موضوع مهمی که فقدان آن در بسیاری از کتب و تحقیقات مربوط به عشایر و هنرهای سنتی ایشان به وضوح نمایان است، عدم توجه و تمرکز بر نوع زندگی ایلی، دشواری های آن و نقش و تأثیر آن ها در آفرینش هنری و بروز خلاقیت هاست. با ظهور دین اسلام گرچه تصویرگری به نوعی محدود شد و بافندگان از تصویرگری جانداران منع شدند؛ اما نمادها و سمبل های پذیرفته شده ی قبلی همچنان از نسلی به نسل دیگر جریان داشت. ذهنیت پردازی در طرح، نقش و رنگ گلیم قشقایی بسیار گسترده است. ترکیبات حاصل از ساده ترین طرح های هندسی تا نقش های پیچیده و رمزآلود هریک دنیایی در برابر محقق و پژوهشگر می گشاید که با صرف سال ها عمر و زندگانی همراه با ایل شاید بتوان به تمامی جوانب آن وقوف یافت و هر تحقیقی به میزان توانمندی در امکانات و نیروی متخصص، بخشی از این سیر را بررسی می کند.

کلیدواژه ها:

گلیم قشقایی ، فن شناسی بافته های سنتی ایران ، نقوش گلیم ، مرمت گلیم