ارزیابی تغییرات عملکرد و اجزاء عملکرد دانه ارقام گندم و جو در شرایط تنش گرمای انتهای فصل

به منظور بررسی اثرات تنش گرمای بعد از گرده افشانی بر ارقام گندم و جو متداول در شرایط آب و هوایی خوزستان با استفاده از شاخص های ارزیابی کننده تحمل گیاهان زراعی به تنش های محیطی ، دو آزمایش جداگانه هر یک در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید . شش رقم گندم (فونگ، چمران ، استار، کرخه، آریا و گرین) و دو رقم جو ( ٦ سراسری و جنوب) در دو تاریخ کشت مطلوب و با تاخیر، به منظور برخورد مراحل فنولو ژیک بعد از گرده افشانی با گرما مورد ارزیابی قرار گرفتند . نتایج نشان داد که در هر دو شرایط مطلوب و تنش گرما بالاترین عمل کرد دانه به جو رقم جنوب اختصاص داشت. عملکرد دانه رقم چمران در میان ارقام گندم در هر دو شرایط بیشترین بود . میانگین عملکرد دانه در تمامی ارقام در شرایط تنش گرمانسبت به شرایط مطلوب به طور متوسط ٣٠ درصد کاهش یافت، ارقام گندم فونگ و استار به ترتیب با ١١ و ٣٢ درصد کاهش، کمترین و بیشترین ضریب تغییرات عمل کرد دانه را داشتند . مطالعه شاخص تحمل به تنش (SSI) و حساسیت به تنش (STI) نشان داد که بیشترین و کمترین میزان تحمل به تنش بر اساس عمل کرد دانه به ترتیب به جو رقم جنوب و گندم رقم استورک اختصاص داشت در حالیکه بر اساسشاخص حساسیت به تنش برای این صفت ارقام فونگ و استار متحمل ترین و حساسترین ارزیابی شدند . ارقام گرین و استورک به ترتیب بیشترین و کمترین میزان تحمل به تنش را برای وزن دانه داشتند، در حالیکه بر اساس شاخص حساسیت به تنش ارقام استور ک و جنوب به ترتیب بیشترین و کمترین میزان حساسیت را به خوداختصاص دادند . با توجه به نتایج به نظر می رسد ک ه حساسیت بیشتر وزن دانه در شر ایط تنش گرمای انتهای فصل در ارقام دیررس گرین و استار به دلیل مواجه شدن دوره پر شدن دانه در این ارقام با گرما بود، در حالیکه در رقم زودرس فونگ با گرده افشانی زودتر، قبل از بروز شرایط گرم، دوره پر شدن دانه تکمیل شده و بنابراین این رقم تحمل بیشتری به شرایط تنش دار داشت.

کلیدواژه ها:

ارقام گندم ، ارقام جو ، تنش گرما ، شاخص ها