بررسی ترکیب پذیری عمومی و خصوصی درهشت رقم برنج با استفاده از تجزیه لاین × تستر

به منظور برآورد تر کیب پذیری عمومی و خصوصی و تجزیه واریانس ژنتیکی تعدادی از صفات مرفولوژیکی و کمی، تعداد ٨ ژنوتیپ برنج در قالب تجزیه لاین × تستر مورد مطالعه قرارگرفتند . از میان ژنوتیپ های مورد مطا لعه، ٤ لاین به اسامی IR50 ،IR28 لاین 830 و نعمت به عنوان لاین و سه رقم بومی برنج به اسامی غریب، حسنی و هاشمی به عنوان تستر در نظرگرفته شده و در سال 1380 تلاقی داده شدند. کلیه ژنوتیپ های حاصل از تلاقی ها شامل ١٥ فقره F1 به همراه ٨ ژنوتیپ والدی ، مجموعًا ٢٣ ژنوتیپ در سال ١٣٨١ در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با ٣ تک رار مورد مطالعه و ارزیابی قرارگرفتند. صفات مورد مطالعه شامل ١٢ صفت زراعی و کمی از جملهعملکرد و اجزای عمل کرد بوده اند. تجزیه واریانس ژنوتیپ ها، والدین و تلاقیها براساس تجزیه لاین × تستر برای کلیه ص فات (بجز عمل کرد دانه برای تلاقی ها) در سطح احتمال ٥ و ١ درصد معنی دار بود . که حا کی ازتنوع ک افی در بین ژنوتیپ ها ی مورد مطالعه بود . تجزیه قابلیت ترکیب پذیری عمومی، GCA نشان داد که ارقام کادوس و غریب از نظر عملکرد دانه و ارقام کادوس، هاشمی، نعمت و لاین ٨٣٠ از نظر طول و شکل دانه دارای GCA مثبت و معنی دار بودند که بیانگر قابلیت انتقال مطلوب این صفات توسط ارقام مذ کور بوده است . ارقام کادوس و حسنی برای صفت تعداد روز تا ٥٠ درصد گلدهی و ارتفاع بوده دارایGCA منفی و معنی دار بوده اند که می توانند سبب زودرسی و پاکوتاهی در نتاج شوند. تلاقی غریب /IR50 دارای قابلیت ترکیب پذیری خصوصی ، SCA، مثبت و معنی دار برای صفت عملکرد دانه و تلاقی های هاشمی /IR28، غریب /کادوس و حسنی /لاین ٨٣٠ دارای SCA مثبت و معنی دار برای تعداد پنجه بودند . سهم واریانس افزایشی برای صفت شکل دانه بیشتر از وار یانس غالبیت بوده که نشان می دهد این صفت بوسیله اثر افزایشی ژنها کنترل می شود و بنابراین می تواند به نتاج منتقل شود . برای صفاتی مانند تعداد پنجه ، تعداد دانه پر و پو ک در خوشه، طول دانه و ارتفاع بوته سهم واریانس افزایشی کم و سهم واریانس غالبیت قابل توجه بوده است . بنابراین از صفات مذ کور می توان در برنامه تولید واریته های برنج هیبرید استفاده نمود.

کلیدواژه ها:

برنج ، زودرسی ، ترکیب پذیری عمومی