راهکارهای توانمند سازی سکونتگاه های غیررسمی، پژوهش موردی: محله افغان آباد- شهر گنبد کاووس

توانمندسازی به عنوان یکی از رویکردهای روبرویی با سکونتگاه های غیررسمی در پژوهش های بسیاری مورد توجه قرار گرفته است، اما در پژوهش های انجام شده کمتر به ارائه راهکارهای عملیاتی توانمندسازی پرداخته شده است. پژوهش حاضر، مطالعه ای عملگرایانه به منظور تدوین برنامه عملیاتی توانمندسازی متناسب با یک سکونتگاه به عنوان نمونه موردی را به عنوان هدف دنبال کرده است. محله افغان آباد که از حدود سال 1360 در کنار شهر گنبد کاووس به صورت غیررسمی شکل گرفت، به عنوان نمونه موردی در این پژوهش انتخاب شده است. در این پژوهش هم سکونتگاه های غیررسمی و نحوه روبرویی با آنها و تجارب توانمندسازی و هم چگونگی تحقق اهداف توانمندسازی سکونتگاه های غیررسمی مورد توجه قرار می گیرد. در پژوهش پیش رو پس از شناسایی انواع توانمندسازی، میزان کارآمدی و پیش نیازهای هر یک، توانمندسازی اجتماعی محلی به عنوان رویکرد مناسب با شرایط سکونتگاه هدف انتخاب شد. در نهایت پس از شناسایی و دسته بندی راهکارهای توانمندسازی به کار گرفته شده در تجارب جهانی و شناخت و تحلیل ویژگی های محله افغان آباد، راهکارهای توانمندسازی متناسب با شرایط این سکونتگاه تدوین شد. در برنامه توانمندسازی این اجتماع سعی شده تا افزون بر مسائل مشابه با دیگر سکونتگاه های غررسمی تا حدامکان به محرومیت ساکنان افغان از حقوق شهروندی پاسخ داده شود. با توجه به اینکه تکیه بر منابع و کمک های نهادهای عمومی و دولتی برای اجرای برنامه توانمندسازی افغان آباد، تحقق پذیری برنامه را کاهش خواهد دارد. در این برنامه سعی شده از سرمایه های موجود در اجتماع و به ویژه سرمایه اجتماعی برای پیشبرد برنامه بهره گیری شود. از جمله نتایج پژوهش می توان به ضرورت پذیرش تغییر نقش ها توسط گروه های سه گانه دولت، برنامه ریزان و مردم در برنامه های توانمند سازی و همچنین لزوم تدوین استانداردهای متناسب با توان مالی و فنی و ویژگی های اجتماعی و فرهنگی ساکنان اشاره کرد. التزام برنامه ریزان به مشارکت واقعی مردم در فرایند توانمندسازی از مرحله شناخت تا اجرای برنامه و نیز عدم اتکای برنامه به دولت برای افزایش تحقق پذیری و مصونیت از تغییرات مدیریتی، از دیگر نتایج به دست آمده است.

کلیدواژه ها:

سکونتگاه غیررسمی ، توانمندسازی ، گنبد کاووس ، افغان آباد ، سرمایه اجتماعی