تحلیل بصری و خوشنویسانه کتیبه های فلزکاری دوره سلجوقیان

دوره سلجوقیان (قرن پنجم تا هفتم هجری/ یازدهم تا سیزدهم میلادی) یکی از برجسته ترین مقاطع تاریخ هنر اسلامی به شمار می رود که در آن، فلزکاری به عنوان هنری کاربردی و تزئینی به اوج شکوفایی رسید و آثاری بی نظیر به یادگار گذاشت. پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل بصری و خوشنویسانه کتیبه های موجود بر آثار فلزی این دوره می پردازد و تلاش دارد ویژگی های هنری، فنی و فرهنگی این کتیبه ها را به صورت جامع واکاوی کند. پرسش اصلی مقاله این است: کتیبه های فلزکاری دوره سلجوقی چه ویژگی های بصری و خوشنویسانه ای دارند و این ویژگی ها چگونه در بازنمایی فرهنگ، هویت و خلاقیت هنری آن دوره ایفای نقش کرده اند؟ اهداف تحقیق شامل شناسایی انواع کتیبه ها (مذهبی، شعری و اختصاصی)، تحلیل سبک های خوشنویسی (کوفی، نسخ، ثلث و خطوط پویانگار)، بررسی تکنیک های تزئینی مانند ترکیب فلزات گران بها (نقره، مس و طلا) و نیز بررسی زمینه های تاریخی و فرهنگی تاثیرگذار بر این آثار است. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی بوده و داده ها از منابع موزه ای معتبر (موزه متروپولیتن، آشمولین، هرمیتاژ و...) و منابع علمی گردآوری شده اند. یافته ها حاکی از آن است که این کتیبه ها با تنوع وسیع در محتوا، بهره گیری از خطوط پویا به ویژه در مناطق شرقی چون خراسان و ماوراءالنهر، و استفاده از تکنیک های پیچیده چون حکاکی و مرصع کاری، نقشی فراتر از تزئین داشته و حامل ارزش های عمیق دینی، ادبی و اجتماعی بوده اند. پژوهش نشان می دهد که کتیبه های فلزکاری سلجوقی نه تنها بخشی از هویت بصری تمدن اسلامی را تشکیل می دهند، بلکه نمایانگر تعاملات میان فرهنگی و دستاوردهای هنری آن عصر هستند.

کلیدواژه ها:

سلجوقیان ، فلزکاری ، کتیبه نگاری ، خوشنویسی ، خط متحرک