تحلیل و دسته بندی ساختاری و محتوایی کتیبه های نقاشی موجود در معماری اسلامی ایران تا پایان دوره تیموری

شکوه و زیبایی معماری ایران به ویژه در دوران اسلامی به تزیین و آرایش آن بستگی دارد و کتیبه نگاری روش مهمی از تزیین در معماری اسلامی است که علاوه بر جنبه زیبایی و تزیینی همچون سندی تاریخی و نشانی از فرهنگ هنر و ادب مردمان یک منطقه است. همواره عواملی مانند نیروی انسانی، مواد و مصالح، دین و مذهب، حکومت در روند تغییر تزیینات معماری تاثیرگذار بوده است و مهمترین عامل در شیوه های اجرایی کتیبه سازی مواد و مصالح استفاده شده در ساخت کتیبه ها. هدف پژوهش حاضر که به روش توصیفی و تحلیلی انجام شده؛ شناسایی و طبقه بندی قلم های خوشنویسی مضمون کتیبه های نقاشی موجود در معماری اسلامی ایران از آغاز اسلام تا پایان دوره تیموری و دستیابی و شناخت شیوههای کتیبه نگاری این دوران است. بر این اساس ۳۹ کتیبه نقاشی در این محدوده مکانی و زمانی به روشهای کتابخانه ای و میدانی مورد مطالعه قرار گرفته است و بر اساس اطلاعات به دست آمده مضمون آثار را در ۳ گروه مذهبی، تاریخی و ادبی و قلمهای خوشنویسی مورد استفاده در آثار را در ۲ گروه کوفی و ثلث و قالب آنها را در ۲ گروه یکپارچه و قاب بندیهای مجزا دسته بندی کرد. نتایج حاصل نشان میدهد مضامین کتیبه های نقاشی این دوران بیشتر مذهبی بوده و رایج ترین قلم خوشنویسی آن کوفی است. نیمی از آثار به صورت واحد و یکپارچه و نیمی دیگر به صورت قاب بندیهای مجزا نقاشی شده اند. بیشتر آثار با رنگ متن لاجورد بر زمینه سفید اجرا شده و تزیینات کمتری در متن زمینه دارند.

کلیدواژه ها:

معماری اسلامی ، ایران ، کتیبه های نقاشی ، قلمهای خوشنویسی