ویروس موزائیک رگهای گندم: تاریخچه، خسارت و راهکارهای مقاومتی صورت گرفته در ایران

ویروس موزاییک رگه ای گندم با نام علمی Tritimovirus tritici (Wheat streak mosaic virus, WSMV) از خانواده Potyviridae و جنس Tritimovirus عامل بیماری مهم اقتصادی در گندم و تعداد دیگری از گرامینه ها در دنیا و ایران می باشد. بیماری ناشی از موزائیک رگه ای گندم اولین بار در سال ۱۹۲۲ از آمریکا گزارش گردید و هم اکنون از ۶۵ کشور دنیا گزارش شده است. در ایران این ویروس اولین بار در سال ۱۳۶۵ از استان فارس گزارش گردید. خسارت ناشی از WSMV در برخی مزارع گندم اطراف شیراز گاهی تا صد در صد محصول گزارش شده است. بر اساس مطالعات صورت گرفته این ویروس در ایران دارای قدمت طولانی می باشد. در ایران تاکنون پروژه های تحقیقاتی متعددی در خصوص شناسایی، واکاوی تبارشناسی، شناسایی منابع مقاومت به ویروس، ارزیابی مقاومت حساس به دما و تدوین دستورالعمل های فنی صورت گرفته است، اما نیاز به انجام تحقیقات بیشتر در جهت شناسایی جدایه های شکننده مقاومت، اصلاح ارقام مقاوم حساس به دمای بالا با توجه به شرایط تغییر اقلیم و تدوین سایر راهبردهای مدیریتی موثر در جهت مقابله با بیماری وجود دارد. علائم این ویروس در انتهای فصل به صورت زردی شدید، کلروز، نکروز و مرگ گیاه می باشد. ویروس موزائیک رگه ای گندم عمدتا از طریق کنه Aceria tosichella و به میزان کمتر با بذر آلوده منتقل می شود. علاوه بر گندم، میزبان های دیگر از قبیل ذرت، ارزن و چاودار نسبت به این ویروس حساس اند. مدیریت موثر بیماری برای ویروس WSMV شامل رویکرد تلفیقی از روش های زراعی و ارقام مقاوم می باشد. با توجه به تغییر شرایط اقلیمی در سال های اخیر و افزایش دمای کره زمین و شکستن مقاومت ارقام مقاوم به ویروس در دمای بالا، لزوم یافتن منابع متنوع مقاومتی بیشتر که قابلیت مقاومت به ویروس در شرایط دمای بالا را دارند، بیش از بیش ضروری بنظر می رسد.

کلیدواژه ها:

ایران ، مدیریت ، مقاومت ، ویروس موزائیک رگه ای گندم