مواجهه با پرتوهای یونیزان و تاثیر آن روی ناباروری در زنان و مردان: یک مطالعه مروری

ناباروری یکی از مشکلات فردی اجتماعی است که هزینه های گزافی را به جامعه تحمیل می کند. پرتوهای یونیزان با قابلیت یونیزه کنندگی اتم ها موجب بروز آثار بیولوژیکی نظیر اثرات ژنتیکی، ناباروری، سرطان و آب مروارید شده و احتمال بروز آنها با افزایش دز بیشتر می شود. هدف از این مطالعه مروری بررسی مواجهه با پرتوهای یونیزان و تاثیر آن بر روی ناباروری در زنان و مردان بود. در این پژوهش مروری برای جمع آوری اطلاعات، از پایگاه های اطلاعاتی Google, SID, Google Scholar، sciencedirect، پاب مد و springer و ۱۸ مقاله چاپ شده طی سال های ۱۹۹۳ تا ۲۰۲۳ استفاده شد. برای جستجو واژه ها از کلمات ناباروری، پرتوهای یونیزان، مواجهه، ناباروری شغلی، infertility و exposure استفاده شد. نتایج این مطالعه نشان داد پرتوگیری یونیزان برای مردان در حدود ۲۵۰ راد باعث کاهش اسپرم، حدود ۲۵۰ راد باعث ناباروری موقت و در شدت های بالاتر از ۲۵۰۰ راد به عقیمی دائمی در مردان منجر می شود. الیگواسپرمی (تعداد یا غلظت کم اسپرم) در دز تابشی جذب شده کمتر از ۱ گری ایجاد می شود. بی نطفگی یا آزواسپرمی در دز تابشی ۱ تا ۳ گری و باالتر رخ می دهد. همچنین دز تابشی مستقیم به بیضه در دز باالتر از ۳ گری باعث عقیمی دائمی می شود. دز تابشی پرتو یونیزان در حدود ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ راد سبب توقف فعالیت تخمدان در زنان و یائسگی موقت ایجاد می شود. در زنان ۱۵ تا ۴۰ سال دز تابشی باالتر از ۸۰ گری ریسک ابتلا به ناباروری بالا می باشد. در زنان باالتر از ۴۰ سال دز تابشی ۲۵-۵۰ گری ریسک ابتلا به ناباروری بالا می باشد. همچنین اثرات پرتو بر روی جنین به سن جنین بستگی دارد هرچه جنین جوانتر باشد میزان تاثیرگذاری پرتو بر آن بیشتر است و این اثر به ویژه در چهار هفته اول رشد جنین محسوس است. دز تابشی ۵۰ تا ۱۰۰ میلی گری در دو هفته اول بارداری باعث مرگ جنین می شود. نتایج مطالعات مختلف نشان می دهد دز تابشی پرتوهای یونیزان در مردان و زنان با توجه به میزان دز جذب شده سبب عقیمی موقت و دائم می شود و باید راهکارهای کنترل مهندسی و مدیریتی (حفاظ گذاری، فاصله و زمان مواجهه با پرتوهای یونیزان) در این زمینه بکار گرفته شود. رعایت مقررات، ضوابط و آیین نامه های حفاظت در برابر اشعه و استفاده صحیح و مناسب از وسایل حفاظت فردی می تواند تا حد زیادی این اثرات و آسیب ها را کاهش دهد.

کلیدواژه ها:

پرتوهای یونیزان ، ناباروری ، مواجهه ، زنان و مردان