اثر همسایگی پرتو (Bystander effect) و چگونگی القا تاثیر مثبت زیستی دوزهای بسیار کم پرتو گاما بر رشد دانه رست های گیاه گندم

گندم از مهمترین محصولات غذایی مورد کشت در جهان، یکی از گسترده ترین محصولات کشاورزی در ایران و یکی از مهمترین غلات زمستانه در ایران است . خشکی، همواره به عنوان مهمترین عامل محدودکننده عملکرد رشد دانه گندم شناخته می شود که می تواند در هر زمانی رخ دهد. با توجه به تکنولوژی امروز، روشهایی مانند پرتودهی با دوز بسیار کم به عنوان عاملی تحریکی جهت افزایش رشد گیاهان مورد توجه قرار گرفته است،بنابراین این تکنیک می تواند در شرایط تنش زا،مورد اقبال قرار گیرد قسمتی از این پژوهش که" به طور جامع در رابطه با پرتودهی بر مرحله رویشی گیاه گندم" انجام گرفته است، اختصاص یافت بر اینکه پرتودهی به دانه های گیاه ممکن است موجب بروز اثراتی شبیه به اثر همسایگی پرتو (Bystander effect) گردد و تلاش بر این شد که با استفاده از تابش پرتو گاما از چشمه تکنسیوم ، به این سوال اساسی پاسخ داده شود که آیا دانه های تابش دیده موجب آزاد شدن ترکیباتی درون محیط کشت می شوند. بدین ترتیب در مطالعه حاضر، پس از خارج کردن دانه های تابش دیده و قرار دادن دانه های تابش ندیده در محیط کشت دانه های تابش دیده بررسی شد که آیا ترکیبات مترشحه در محیط، رشد دانه های جدید را تحت تاثیر تحریکی یا ممانعتی قرار می دهند. با توجه به نتایج آماری و بررسی مقایسه ای، گروه TOS (دانه ها بعد از تابش در محیط کشت جدید) از لحاظ قابلیت جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و طول ریشه دارای مقادیر بیشتری نسبت به گروه کنترل بود.از طرف دیگر گروه TNS (دانه های تابش ندیده در محیط کشت دانه های در معرض تابش) تنها از نظر طول ریشه، دارای مقدار کمتر (اختلاف معنی دار) و در موارد دیگر اختلاف معنی داری با گروه کنترل نداشت. با وجودیکه دانه های هر دو گروه T و TOS تحت تابش قرار داشتند، اما روند بهبود در برخی مقادیر شاخص های مورفولوژیکی،درگروه TOS نسبت به گروه T (دانه های تابش دیده) قابل توجه بود: مانند قابلیت جوانه زنی و سرعت جوانه زنی و طول ریشه (دارای اختلاف معنی دار).بنظر می رسد فاکتورهای بازدارنده ی رشد از دانه های تحت تابش به محیط کشت ترشح شده و دانه های تابش دیده در محیط کشت جدید از این فاکتورهای مهارکننده رها شده اند.

کلیدواژه ها:

گیاه گندم (Triticum aestivum) ، چشمه تکنسیوم ، پرتو گاما ، شاخص های مورفولوژیکی ، اثر همسایگی پرتو