بررسی سیر توجه شاعران به رمزهای عرفانی و تطبیق گلشن راز با کتاب مرات المعانی جمالی دهلوی

در میان گنجینه های زبان و ادبیات فارسی کهن، یک نوع ادبی خاص به نام اصطلاحات عاشقانه و صوفیانه هست که کمتر محل توجه واقع شده است. الفاظی که در تصوف کلاسیک معنای حقیقی داشته و سپس در تصوف عاشقانه قرنهای هشتم و نهم به بعد رنگ و لعاب عارفانه ای به خود گرفت. درمجموع چندین تعریف نامه مهم عرفانی در دست هست که در آنها الفاظی مثل خط، خال، زلف، روی و یا الفاظی چون می، میخانه و رند تاویل شده اند. گلشن راز شبستری از این گونه آثار به شمار می آید، اثری که در قرن هشتم هجری به روشی صوفیانه الفاظ را در بستری عارفانه تاویل و تفسیر نموده است. اثری دیگر به نام مرات المعانی متعلق به جمالی دهلوی هندی هست که باز به همان سبک و سیاق به تاویل الفاظی بیشتر در این زمینه پرداخته است. در این مقاله تلاش شده است که سیر توجه شاعران ادب فارسی به مقوله ی رمز و تاویل عرفانی – صوفیانه ای بررسی شود و در پایان به تطبیق گلشن راز و مرات المعانی بپردازیم.

کلیدواژه ها:

اصطلاحات صوفیانه ، رمز در شعر ، گلشن راز ، مرات المعانی جمالی