تاثیر خاک فسفات همراه با گوگرد و ریزجانداران بر عملکرد و ترکیب شیمیایی کلزا

کاربرد مستقیم خاک فسفات به عنوان یک کود فسفره که از ساده ترین وکم هزینه ترین روش های تامین فسفر گیاه محسوب می شود، در خاکهای آهکی به علت حلالیت ناچیز خاک فسفات چندان موثر نبوده و ثمربخش نیست. کاربرد خاک فسفات مخلوط شده با گوگرد و مواد آلی و مصرف خاک فسفات همراه با میکروارگانیسم های مختلف و از جمله حل کننده های فسفات، اکسید کننده های گوگرد و قارچ های میکوریزی، از جمله روش های مستقیم کاربرد خاک فسفات به شمار می روند. تحقیق حاضر در مزرعه آزمایشی مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد دزفول با هدف استفاده مستقیم از خاک فسفات به منظور تامین فسفر مورد نیاز کلزا،. به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با ۸ تیمار و سه تکرار در یک خاک آهکی اجرا گردید، که تیمارها شامل: شاهد، کود سوپرفسفات تریپل (۸۰ کیلوگرم در هکتار)، خاک فسفات (۱۶۰ کیلوگرم در هکتار)، خاک فسفات +مواد آلی، خاک فسفات+ موادآلی + مایه تلقیح باکتریهای حل کننده فسفات، خاک فسفات + گوگرد + مایه تلقیح تیوباسیلوس، خاک فسفات + گوگرد + موادآلی، خاک فسفات + گوگرد + مایه تلقیح تیوباسیلوس + موادآلی بودند. پس از عملیات تهیه زمین، در کرتهایی به ابعاد ۷×۳ متر تیمارها اعمال شدند. نیتروژن (اوره)، پتاسیم (سولفات پتاسیم) و روی (سولفات روی) در تمام کرت ها بر اساس آزمون خاک یکنواخت مصرف گردیدند. بذور کلزا با فاصله ۲۰ سانتی متری روی پشته هایی به فواصل ۶۰ سانتی متر کاشته شدند. در طی مراحل رشد گیاه، عملیات داشت در همه واحدهای آزمایشی یکنواخت صورت گرفت. پس از کامل شدن دوره رشد گیاه، برداشت گیاه انجام شد و عملکرد دانه، عملکرد کاه، تعداد بوته در کرت، تعداد غلاف در هر بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن هزاردانه، درصد روغن و پروتئین دانه و همچنین میزان نیتروژن، فسفر، پتاسیم، گوگرد، آهن، روی، مس و منگنز در دانه و بخش هوایی اندازه گیری شدند. بیشترین عملکرد دانه و کاه از تیمار سوپرفسفات تریپل (تیمار۲) بدست آمد که در مقایسه با شاهد عملکرد دانه و کاه را به ترتیب ۶۰ و ۹۲ درصد افزایش داد. تیمار خاک فسفات + گوگرد + ماده آلی + مایه تلقیح تیوباسیلوس (تیمار۸) در مقایسه با شاهد عملکرد دانه و کاه را به ترتیب ۳۸ و ۷۰ درصد افزایش داد و تنها تیماری بود که با تیمار کود سوپرفسفات در یک سطح آماری قرار گرفت و با سایر تیمارها تفاوت معنی دار نشان داد. از لحاظ وزن هزاردانه، تعداد دانه در غلاف، تعداد بوته در مترمربع، تعداد غلاف در بوته و درصد پروتئین دانه تفاوت معنی دار بین تیمارها مشاهده نشد. تیمار ۸ با ۳۹ درصد افزایش روغن دانه، بعد از تیمار ۲ حائز بیشترین درصد روغن دانه بود. در مجموع تیمارهای حاوی گوگرد در مقایسه با تیمارهای بدون گوگرد درصد روغن بیشتری داشتند و این برتری در مورد برخی از تیمارها معنی دار بود. از لحاظ غلظت نیتروژن، پتاسیم، گوگرد، آهن، روی، مس و منگنز برگ و دانه، تفاوت معنی داری بین تیمارهای مختلف مشاهده نشد ولی تیمارهای ۸ و ۲ نسبت به سایر تیمارها از لحاظ شاخص های مذکور برتری نشان دادند. از لحاظ نیتروژن، فسفر، پتاسیم، گوگرد، روی، آهن، مس و منگنز جذب شده توسط دانه، تیمار ۲ و تیمار ۸ با دارا بودن بیشترین مقادیر، در یک سطح آماری قرار گرفته و تفاوت آنها با شاهد معنی دار بود. بررسی روند تغییرات فسفر خاک نیز نشان داد که ۲ ماه بعد از اعمال تیمارها فسفر قابل جذب خاک به حداکثر رسیده و پس از اندکی کاهش در تمام تیمارها روند نسبتا یکسانی را نشان داد.

کلیدواژه ها:

گوگرد ، حل کننده فسفات ، مایه تلقیح تیوباسیلوس ، کلزا ، خاک فسفات