مدیریت تامین مالی شهر و اقتصاد سیاسی شهری جدید (مطالعه موردی: کلانشهر مشهد)

افزایش جمعیت شهری و گسترش سطح انتظارات مردم، نیازمند خدمت رسانی مناسب شهرداری به شهروندان و بالتبع گسترش منابع مالی و درآمدی شهرداری­ هاست. تغییر شیوه­ های سنتی تامین مالی و قطع کمک ­های دولتی به شهرداری کلان شهرهای کشور بر اساس طرح خودکفایی شهرداری­ ها و پس از آن اجرای سیاست تعدیل اقتصادی و کوچک­سازی دولت در اوایل دهه ۱۳۷۰، منجر به روی آوری شهرداری­ ها به درآمد حاصل از فروش مازاد تراکم گشت. شهرداری مشهد نیز با حضور سالانه حدود ۲۷ میلیون نفر زائر در کنار جمعیت ۵/۳ میلیونی شهر برای خدمت رسانی، نیازمند تامین مالی هزینه ­های ماهانه (جاری- عمرانی) چند صد میلیاردی شهر می ­باشد که بدان جهت، همچون دیگر کلان ­شهرهای ایران به درآمدهای ناپایداری نظیر فروش تراکم و عوارض ساختمانی وابسته است. هدف این پژوهش بررسی نظام تامین منابع مالی شهرداری مشهد و اقتصاد سیاسی جدید ناشی از آن است. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی است، داده­ های نظام مالی و درآمدی با روش اسنادی و مولفه های اقتصاد سیاسی ناشی از آن با روش شبه دلفی (مصاحبه با خبرگان و نخبگان) تهیه شده و میزان اثرگذاری و شدت تاثیرپذیری با مدل دیمتل پردازش شده است. نتایج تحقیق نشانگر اتکا مالی شهرداری مشهد به درآمدهای ناپایدار ناشی از عوارض ساختمانی و زمین بخصوص فروش تراکم مازاد ساختمانی است. تحلیل اقتصاد سیاسی این پدیده نشانگر ایجاد اقتصاد سیاسی جدید مبتنی بر اعطای مجوزهای رانتی به زمین ­های شهری بعنوان پایه اصلی درآمدی شهرداری ­های کشور شده است، بگونه ­ای که فروش مازاد تراکم را می­توان به مثابه توزیع رانت اقتصادی در نظر گرفت.

کلیدواژه ها:

اقتصاد سیاسی شهری ، تامین مالی شهرداری ، شهرداری مشهد ، درآمدهای پایدار ، عوارض ساختمان