آبشویی و اصلاح اراضی شور و سدیمی، بخش دوم: اثر عوامل محیطی و سیستمی بر روش های آبشویی اراضی

سطح اراضی شور تحت آبیاری در ایران در حال گسترش است. در جنوب استان خوزستان و حتی در اراضی واقع در طرح­های توسعه شبکه­های آبیاری و زهکشی در نواحی مختلف کشور نیز چنین شرایطی به چشم می­خورد. روش­های معمول آبشویی خاک­های شور در مناطق خشک و نیمه­خشک جهان، روش­های آبشویی متناوب و پیوسته با آبیاری سطحی است. با آبشویی متناوب، به صورتی که فرصت زهکشی نیمرخ خاک ایجاد شود، املاح می­توانند به سطح خارجی خاکدانه­ها پخشیده شوند. حتی اگر جریان در خلل و فرج درشت وجود نداشته باشد، طی دور بعدی آبشویی، این املاح به راحتی به جریان بین خاکدانه­ای پخشیده شده و به سهولت آبشویی می­گردند. آنچه در قسمت اول این مقاله ارائه شد۴، مروری بود بر مفاهیم نظری و ریاضی انتقال املاح در خاک. در این بخش، جنبه کاربردی آبشویی املاح، با توجه ویژه به اثر انقطاع جریان و کیفیت آب مورد بررسی قرار می­گیرد. در استفاده از روش­های آبیاری بارانی و قطره­ای برای آبشویی نمک­ها، هرچند جریان غیراشباع در خاک ایجاد شده و هدر رفت آب از میان خلل و فرج درشت خاک به حداقل می­رسد، لیکن آبشویی با آبیاری قطره­ای به دلیل پخش موضعی آب در خاک، منجر به تشکیل پهنه­های نامنظم شوری می­شود. انباشتن آب بر سطح خاک با آبیاری سطحی، عملیات معمول در آبشویی خاک­های شور است که بر اساس نتایج تحقیقات، با آبشویی متناوب می­توان راندمان آن را افزایش داد. البته عوامل متفاوتی بر کارایی آبشویی متناوب در مقایسه با آبشویی پیوسته موثر است، ازجمله: تبخیر، هدایت هیدرولیکی و وجود گیاه بر سطح خاک که در مقاله به بررسی اثر این عوامل بر فرآیند آبشویی پرداخته خواهد شد. همچنین، مروری بر نتایج برخی پژوهش­های انجام شده در جهان و ایران نیز ارائه می­شود.

کلیدواژه ها:

آبشویی متناوب ، آبشویی پیوسته ، هدایت هیدرولیکی ، خاکدانه ، زهاب