مدلسازی پویای شبکه های آبیاری با رویکرد بهره وری و بررسی عملکرد آن در شبکه آبیاری دشت قزوین

شبکه آبیاری قزوین از شبکه های مهم آبیاری و زهکشی کشور است که در منطقه و در سطح ملی اهمیت اقتصادی و اجتماعی زیادی دارد. با توجه به اهمیت روزافزون ارتقای بهره وری آب، مطالعه راهکارهای ارتقای بهره وری آب در این شبکه مدنظر این طرح تحقیقاتی قرار گرفته است. در این راستا با توجه به پیچیدگی و تعدد عوامل اثرگذار بر بهره وری آب در سطح شبکه آبیاری قزوین، روش پویایی سیستم ها جهت مدلسازی بهرهوری آب این شبکه انتخاب شده است. این گزارش در سه بخش و ۱۴ فصل تدوین شده است. در بخش اول (فصل های ۱و ۲)، کلیاتی
در خصوص بهره وری آب مطرح گشته و سوابق ملی و بین المللی موضوع بررسی شده است. در بخش دوم (فصل های ۳ تا ۱۰ )، وضعیت شبکه آبیاری قزوین مورد بررسی قرار گرفته و برخی جوانب و مبانی تئوریک و مطالعات پایه ای جهت مدلسازی شبکه ارائه شده است. در بخش سوم (فصل های ۱۱ تا ۱۳ ) نیز جزییات و ساختار مدل پویای بهره وری آب و همچنین نتایج مدل در ارزیابی سناریوهای مختلف مورد بررسی قرار گرفته و جمع بندی انجام شده است. فصل ۱۴ نیز به فهرست منابع اختصاص یافته است. نتایج این مطالعه نشان داد که کم آبیاری و تغییر سیستم آبیاری از سیستم سطحی به سیستم تحت فشار بهروری آب فیزیکی را در سطح مزرعه و شبکه افزایش میدهد اما اثر این دو راهکار بر روی بهره وری آب اقتصادی بسته به نوع  محصول و شرایط اقتصادی متفاوت خواهد بود. در سطح شبکه نیز الگوی کشت به عنوان یکی از عوامل مهم اثرگذار بر روی بهره وری آب مورد بررسی قرار گرفت. با بررسی سناریوهای مختلف مشخص گردید که پتانسیل خوبی در ارتقای بهره وری آب فیزیکی و اقتصادی شبکه با اصلاح الگوی کشت وجود دارد (به ترتیب تا ۵۰ و ۲۷ درصد افزایش). همچنین نتایج نشان داد که الگوی کشت بر وضعیت آبخوان نیز اثر چشمگیری دارد و ضروری است راهکارهای نظارتی و آموزشی در خصوص اصلاح الگوی کشت در جهت ارتقای بهره وری آب و حفظ
پایداری منابع آب مدنظر قرار گیرد. بررسی اثر توسعه سامانه های آبیاری تحت فشار در سطح شبکه در سناریوهای مختلف الگوی کشت نشان داد که در صورتی که توسعه آبیاری تحت فشار به عدم رعایت آیش منجر شود و با توسعه سطح کشت همراه باشد، اثرات زیانباری را بر روی منابع آب زیرزمینی خواهد داشت. مدل ارائه شده ماهیت شفاف دارد و کاربر به راحتی با آن ارتباط برقرار می کند و می تواند بسته به نیاز خود از آن استفاده نماید. اطلاعات ورودی مهم مدل در قالب فایل اکسل به مدل فراخوانی شده است تا همواره ویرایش این اطلاعات امکان پذیر باشد. سادگی اصلاح ساختار مدل در واکنش به تغییرات سیستم، قابلیت تحلیل حساسیت و صرف زمان کم در اجرای برنامه این امکان را فراهم ساخته است که از آن در مطالعه و ارزیابی سناریوها و شرایط مختلفی که در آینده به وجود خواهد آمد و بر روی بهرهوری آب اثر خواهد گذاشت، نظیر تغییرات قیمت و هزینه محصولات، هدفمندی یارانه ها و تغییرات تعرفه انرژی، تغییرات آب بها و تغییر اقلیم، استفاده گردد.