کاوش نظریه ی ارتباط کلامی یاکوبسن در داستان رستم و اسفندیار

این پژوهش بر آن است که با روش توصیفی - تحلیلی، نقش های ششگانه ی زبانی و ویژگیهای شاعرانگی زبان شاعر را بر دو محور همنشینی و جانشینی، در داستان رستم و اسفندیار بررسی کند و دلایل شکل گیری این داستان را در پیوند با نظریه ی ارتباط کلامی یاکوبسن بیان کند. روش توصیفی- تحلیلی فرایندی است که درآن پژوهشگر بر توانایی شهودی و قوه تشخیص خود برای به تصویر کشیدن یا ارزیابی پدیده های مورد پژوهش تکیه میکند. یاکوبسن ابراز میدارد که شش مولفه ی ارتباطی، زمینه ساز برقراری ارتباط میان گوینده و مخاطب است. هریک از این عناصر بسته به کارکردشان در جمله، نقشهای گوناگونی ایفا میکنند که برای تحقق هر کنش ارتباطی، مورد نیاز هستند. در این نظریه، اثر ادبی «پیام»؛ گوینده، «فرستنده ی پیام»؛ مخاطب، «گیرنده ی پیام» قواعد زبان، «رمز»، موقعیت اجتماعی و فرهنگی، «زمینه» و کلمات و اصوات «مجرای ارتباطی تماس» خوانده میشوند و بر اساس گرایش زبان در فرایند ارتباط ی به هریک از این عناصر، نقش های شش گانه پدیدار میگردند. در این نظریه، شش کارکرد ترغیبی، عاطفی، همدلی، ادبی، فرازبانی و ارجاعی مطرح است که در ابیات داستان منتخب، همه ی کارکردهای زبانی به فراخور موضوع، با یکدیگر، آمیختگی یافته اند و تاثیرگذاری در ذهن مخاطب، افزون بر بسامد نقش های زبانی یاکوبسن به بنمایه های حماسی شعر نیز وابسته است. سطوح سه گانه ی زبانی، ادبی و فکری این شعر نیز، توانسته است به صلاح دید شاعر از نقش های زبانی بهره گیرد و از میان سه سطح، سطح فکری بیش از همه،مشهود است .

کلیدواژه ها:

یاکوبسن ، نقش های ششگانه زبانی ، دو محور جانشینی و همنشینی.