ارزیابی پایداری عملکرد دانه لاین‌های امید‌بخش گندم نان (Triticum aestivum L.) در مناطق گرم و خشک ایران

به­منظور مطالعه سازگاری و پایداری لاین‌های امید­بخش گندم نان، آزمایشی با تعداد ۱۶ لاین به­همراه دو رقم تجارتی چمران و افلاک (به­عنوان شاهد) به مدت دو سال زراعی (93-1391) در شش ایستگاه تحقیقاتی (زابل، اهواز، داراب، دزفول، ایرانشهر و خرم­آباد) در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب داده­ها نشان داد که 81 درصد از کل تغییرات مربوط به اثر محیط، 3 درصد مربوط به اثر ژنوتیپ و 16 درصد مربوط به اثر متقابل ژنوتیپ × محیط بود. بررسی بای­پلات چند ضلعی منجر به شناسایی پنج ژنوتیپ برتر و دو محیط بزرگ گردید و ژنوتیپ­های مناسب در هر محیط بزرگ نیز مشخص شدند. از بین مکان‌های مورد بررسی، زابل و دزفول دارای تمایز بالایی بوده و تفاوت­های میان لاین­های گندم را به­خوبی نشان دادند. بررسی هم­زمان پایداری و عملکرد ژنوتیپ­ها با استفاده از بای­پلات مختصات محیط متوسط نشان داد که لاین­های شماره­ G14 (S-91-14)، G12 (S-91-12)، G15 (S-91-15)، G9 (S-91-9) و G13 (S-91-13)، به­ترتیب با 6167، 6102، 6315، 6131 و 6252 کیلوگرم در هکتار از عملکرد و پایداری عملکرد بالایی برخوردار بودند. در نهایت لاین­های S-91-13 و S-91-15 با دارا بودن عملکرد بالا و پایداری عملکرد بالا به­عنوان لاین­های برتر برای بررسی­های تحقیقی- ترویجی و انتخاب ارقام به روش مشارکتی و معرفی به­عنوان رقم تجاری جدید برای اقلیم گرم و خشک جنوب و مناطق دارای شرایط اقلیمی مشابه شناسایی شدند.

کلیدواژه ها:

Bread wheat ، Genotype × environment interaction ، GGE biplot and Stability parameters ، اثر متقابل ژنوتیپ × محیط ، GGE بای پلات ، پارامترهای پایداری و گندم نان