مطالعه امکان سنجی توسعه پرورش ماهیان خاویاری در صیدگاه های تاسماهیان در نوار ساحلی استان های گیلان و مازندران

در راستای توسعه صنعت پرورش ماهیان خاویاری در داخل کشور به منظور تولید گوشت و خاویار و استفاده بهینه از منابع آبی ساحلی، طرح امکان سنجی پرورش ماهیان خاویاری در4 صیدگاه استان گیلان با نام های شهید حسن پور (آستارا)، شهید مورخی (خطبه سرا)، شهید قاسمی زاده (دیناچال) و شهید ابراهیمی (لیسار) با استفاده از آب دریای خزر به اجرا درآمد. بدین منظور پس از تشکیل کارگروه های تخصصی و انجام رایزنی ها و مکاتبات لازم با سازمان ها، ادارات کل و مراکز تحقیقاتی، عملیات اجرایی طرح شامل نقشه برداری، بررسی های ژیوتکنیکی و مطالعات خاک، تغییرات تراز سطح آب دریای خزر، مطالعات هوا و اقلیم، بررسی های آلاینده های منطقه در کلیه صیدگاه ها انجام شد. در نهایت با توجه به داده های حاصل از هر یک از ایستگاه های تحت بررسی، بغیر از صیدگاه آستارا که برای پرورش ماهی خاویاری مناسب تشخیص داده نشد، ظرفیت تولید سالانه گوشت و خاویار گونه های ماهیان خاویاری، پتانسیل منطقه از نظر احداث سایت پرورشی و هزینه های اجرای طرح و توجیه اقتصادی بر اساس هر صیدگاه برآورد گردید. خلاصه نتایج و پیشنهادات صیدگاهها به شرح ذیل می باشد: 1- صیدگاه شهید حسن پور (آستارا) مجموعه بررسی ها در صیدگاه حاکی از آن است که علیرغم شرایط مناسب جوی و تامین آب، بدلایل وجود جاده کنارگذر، ارتفاع منطقه نسبت به دریا و قرار گرفتن در حریم دریا، هزینه سنگین لجن برداری و خاکریزی، طرح توسعه اداره گمرک و بنادر کشتیرانی، مشکل خطوط انتقال لوله گاز، اعلام شدن نوع کاربری آن (پارک تفریحی و توریستی ) از طرف شهرداری آستارا و مخالفت اداره کل حفاظت محیط زیست استان گیلان با تغییر کاربری آن، با مشکلات عدیده ای روبرو بوده و لذا با در نظر گرفتن تمامی موارد فوق این صیدگاه برای سرمایه گذاری در زمینه پرورش ماهیان خاویاری توصیه نمی گردد. 2- صیدگاه شهید مورخی (خطبه سرا) با توجه به عرصه موجود و باستناد به مطالعات بعمل آمده، ظرفیت قابل پیش بینی برای تولید در سایت سالیانه حدود ‮‭27‬ تن گوشت و ‮‭5/2‬ تن خاویار است که پس از آغاز فعالیتهای تولیدی عرضه گوشت از سال سوم و عرضه خاویار از سال هفتم امکانپذیر است. برای اجرای طرح ‮‭78/6‬ میلیارد ریال سرمایه اولیه مورد نیاز است که از این رقم حدود ‮‭36/1‬ میلیارد ریال برای احداث تاسیسات و خرید تجهیزات و حدود ‮‭42/5‬ برای هزینه های جاری طرح تا اولین مرحله از تولید خاویار در سال هفتم مورد نیاز می باشد. بر مبنای محاسبات به عمل آمده هزینه تولید خاویار پرورشی از قرار هر کیلو ‮‭242‬ هزار تومان است، که با توجه به بهای فروش خاویار تولیدی که بطور میانگین برای سه گونه بیش از ‮‭500‬ هزار تومان به ازای هر کیلو است ، میتوان اذعان نمود که درآمد ناشی از تولید و فروش هر کیلو خاویار پرورشی بیش از ‮‭50‬ درصد سود بدست خواهد آمد. این پروژه ضمن تولید سالانه ‮‭70‬ تن گوشت و 5 تن خاویار پرورشی برای قریب به ‮‭30‬ نفر بطور مستقیم و بیش از ‮‭500‬ نفر غیر مستقیم شغل ایجاد خواهد نمود. همچنین با صادرات محصولات تولید شده سالانه مبالغ قابل توجه ارز به کشور وارد می نماید و می تواند جایگاه خاویار ایران را در بازار های بین المللی همچنان تداوم بخشد. 3- صیدگاه شهید قاسمی زاده (دیناچال) با بررسی انجام شده مشخص گردید این صیدگاه کاملا آمادگی تغییر کاربری و تبدیل آن به سایت پرورش ماهیان خاویاری جهت تولید خاویار و گوشت را دارا می باشد که در این صورت، علاوه بر بکارگیری خود صیادان فعلی صیدگاه، باعث اشتغالزایی تعداد قابل توجهی از افراد بطور مستقیم و غیر مستقیم در سطح منطقه خواهد شد. با توجه به تحقیقات انجام گرفته بر محل اجرای طرح مشخص گردید که محل مورد نظر کاملا مناسب پرورش ماهیان خاویاری بوده و چنین پتانسیلی را دارا می باشد. میزان سرمایه گذاری اولیه ‮‭13/75‬ میلیارد ریال برآورد شده است که شامل هزینه های ابنیه و تاسیسات می باشد و هزینه های تجهیزات معادل ‮‭6/4‬ میلیارد ریال به مبلغ سرمایه ثابت اضافه می شود. از سال سوم بهره برداری از رقم ‮‭266‬ میلیون ریال به رقم ‮‭17167/5‬ میلیون ریال در سال یازدهم می رسد. بر این اساس تا پایان سال نهم به دلیل بازپرداخت وام دریافتی میزان سوددهی مزرعه منفی ولی از سال دهم سوددهی مثبت می شود و از آن به بعد روند مثبت سوددهی وجود دارد. با عنایت به اینکه اساس توجیه اقتصادی طرح برمبنای تولید 3 تن خاویار هدف گذاری گردیده است ولی تولید بیش از ‮‭25‬ تن گوشت سهم مناسبی در توجیه اقتصادی طرح دارد. براساس برنامه ریزی، تولید خاویار از سال هفتم به مقدار ‮‭400‬ کیلوگرم از گونه ازون برون شروع و بتدریج به ‮‭100‬ درصد راندمان تولید در سال یازدهم می رسد. کل سرمایه گذاری ثابت طرح شامل زمین، ابنیه، تجهیزات و ماشین آلات به مبلغ ‮‭20150‬ میلیون ریال بالغ می شود که با تولید و فروش 3 تن خاویار و ‮‭25‬ تن گوشت با احتساب روند تولید سالانه تا پایان سال یازدهم برگشت داده می شود و ضمن مثبت شدن درآمد نسبت به هزینه در سال دهم و برگشت کل هزینه ها تا سال یازدهم، طرح از توجیه اقتصادی مناسبی برخوردار شده و سالانه بیش از ‮‭17‬ میلیارد ریال سود حاصل می شود. همچنین قیمت هر کیلوگرم خاویار پرورشی بر اساس هزینه تمام شده در پایان سال یازدهم که سال اوج تولید می باشد معادل ‮‭2/78‬ میلیون ریال محاسبه گردید. لازم به ذکر است با اعمال مدیریت مطلوب در بخش تولید و بازار می توان توجیه اقتصادی طرح را بهینه نمود. با توجه به دسترسی بیشتر به بچه تاسماهی ایرانی در سال های آتی، لذا بیشترین بچه ماهی مورد نیاز طرح از این گونه خواهد بود و در صورت تامین بچه فیل ماهی به تعداد لازم و با تغییر درصد ترکیب گونه های پرورشی از تاسماهی ایرانی و ازون برون به سوی گونه فیل ماهی میتوان بازدهی اقتصادی بیشتر داشته باشد و برگشت سرمایه در زمان کمتری حاصل خواهد شد. 4- صیدگاه شهید ابراهیمی (لیسار) کل فضای مورد نیاز برای ایجاد این سایت حدود ‮‭15000‬ متر مربع در نظر گرفته شده و