بررسی تنوع در عملکرد و اجزا عملکرد و سازگاری گونه های مختلف مرزه‭. (Satureja ‬در برخی از مناطق کشور (ایستگاه تحقیقات همند

تنوع ژنتیکی در اصلاح برای بهبود کمی و کیفی عملکرد و نیز ایجاد ارقام سازگار با شرایط محیطی امری ضروری می باشد. با ارزیابی توده های متنوع گیاهی روییده در مناطق جغرافیایی برای صفات مطلوب، گزینش برای دستیابی به ژنوتیپ های مطلوب و یا افزایش کم و کیف صفات ارزشمند از نظر اقتصادی امکان پذیر می باشد. در این تحقیق، سازگاری ژنوتیپهای مختلف مرزه ‭(Satureja spp.) ‬به شرایط آب وهوایی استان تهران مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین منظور تعداد ‮‭45‬ اکسشن از ‮‭10‬ گونه مختلف مرزه ‭(Satureja spp ) ‬جمع آوری شده از مناطق مختلف ایران، در آزمایشی با طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور طی سالهای ‮‭1388-92‬ مورد مطالعه قرار گرفت. گونههای ‭S. mutica‬، ‭S. atropatana‬، ‭S. sahendica‬، ‭S. khuzistanica‬، ‭S. rechingeri‬، ‭S. macrosiphonia‬، ‭S. bachtiarica‬، ‭S. spicigera‬، ‭S. isophylla‬، ‭S. macrantha ‬ارزیابی شدند. طی سه سال از صفات مورفولوزیکی و عملکردی گیاه شامل ارتفاع بوته، قطر تاج پوشش، طول برگ، عرض برگ، طول گل، قطر گل، طول کاسبرگ، طول جام گل، وزن تر و خشک سرشاخه گلدار، بازده اسانس، عملکرد اسانس اندازه گیری بعمل آمد. بر اساس تجزیه واریانس داده ها، گونهها از نظر صفات مختلف بجز تعداد شاخه اصلی تفاوت معنی داری نشان دادند. اکسشن ها برای صفات طول گل، طول جام گل و طول برگ اختلاف معنیدار داشتند. نتایج مقایسه میانگین صفات به روش دانکن نشان داد دارای بیشترین ارتفاع (‮‭70‬‭/cm‬4) در گونه ‭S. spicigera ‬، بیشترین قطر تاج پوشش در گونه های ‮‭123‬‭/S. mutica (cm‬9) و ‮‭118‬‭/S. spicigera (cm‬6)، بیشترین وزن تر سرشاخه گلدار در بوته (‮‭1149‬ ‭g) ‬نیز در گونه ‭S. spicigera ‬و همچنین بیشترین وزن خشک سرشاخه گلدار در بوته درگونه های ‮‭723‬‭/S. mutica (g‬8) و ‮‭568‬‭/S. spicigera (g‬8) مشاهده گردید. از لحاظ میزان اسانس گونه های ‭S. spicigera‬، ‭S. mutica ‬و ‭S. khuzistanica ‬بیشترین میزان اسانس را داشتند. با توجه به نتایج بدست آمده گونه های ‭S. spicigera‬و ‭S. mutica ‬دارای بیشترین عملکرد و سازگاری در شرایط آب و هوایی استان تهران بوده و برای کشت و بهره برداری پیشنهاد می گردند. تجزیه واریانس داده ها و مقایسه میانگینها در بین اکسشن های هر گونه نیز به طور جداگانه انجام گردید. با توجه به نتایج بدست آمده، به لحاظ سازگاری و کشت و بهرهبرداری در منطقه تهران، اکسشن آذر شرق ‭sa‬2 از گونه ‭S. sahendica ‬، ایلام‭re‬1 درگونه‭S. rechingeri‬، خراسان‭mu‬1 در گونه ‭S. mutica ‬، آذر شرق ‭ma‬2 در گونه ‭S. macrantha ‬برترین اکسشنها میباشند. کلمات کلیدی: مرزه ‭(Satureja spp.)‬، تنوع، سازگاری، عملکرد، ژنوتیپ، گونه