شبیه سازی رواناب حوضه آبخیز رود زرد با استفاده از مدل Arc Swat

     بسیاری از حوضه­های آبخیز در ایران فاقد ایستگاه­های هیدرومتری کافی می باشند. همچنین به علت کمبود داده­های هیدرولوژیکی کافی در اغلب ایستگاه­ها ، مدل­سازی حوضه نقش مهمی در توسعه منابع آب داشته و از عدم قطعیت بالایی برخوردار می باشد. در این تحقیق از مدل سوات برای شبیه سازی رواناب  حوضه رود زرد استفاده شد. تحلیل حساسیت، واسنجی، عدم قطعیت و اعتبار سنجی مدل با استفاده از برنامه SUFI-2 انجام شد. آمار رواناب دو  ایستگاه هیدرومتری (ماشین و پل منجنیق)  برای واسنجی و اعتبارسنجی مدل به­کار برده شد. مدل با استفاده از داده­های دما و بارش روزانه هفت ایستگاه باران سنجی و سینوپتیک حوضه برای مدت 15 سال (2009-1995) اجرا شد. سال های2003-1997میلادی برای واسنجی و سال های 2009-2004 میلادی برای اعتبار سنجی مدل در نظر گرفته شد. از شاخص­های عدم قطعیت (p-factor و d-factor)، ضریب تعیین (R2) و ناش ساتکلیف (NS) به منظور ارزیابی توانایی مدل سوات در شبیه­سازی رواناب هردو ایستگاه استفاده گردید. نتایج این شاخص­ها برای دوره واسنجی ایستگاه ماشین به ترتیب 92/0- 1/1-85/0 و85/0 و در دوره اعتبار سنجی شامل 92/0- 85/0-92/0و 92/0 بود­. همچنین این نتایج برای دوره واسنجی ایستگاه پل منجنیق به ترتیب شامل72/0-99/0-83/0و82/0 و برای دوره اعتبارسنجی آن، شامل 70/0-76/0-79/0و 78/0 بوده است. از دلایل ضعف مدل در شبیه سازی رواناب در بعضی از ماه های سال می توان به شبیه سازی ضعیف ذوب برف برای این حوضه کوهستانی، عدم سازگاری فرضیات مدل در انتقال جریان در لایه های اشباع و یخ زده و همچنین تعداد کم و عدم قطعیت داده ها اشاره کرد. در مجموع نتایج مطالعه نشان داد که مدل سوات رواناب را برای هر دو ایستگاه به خوبی شبیه سازی نموده است. توصیه می شود ازاین مدل به جای مدل­های تجربی، برای برآورد رواناب و رسوب حوضه­های آبخیز کشور استفاده شود.

کلیدواژه ها:

رواناب ، مدل SWAT ، تحلیل حساسیت ، واسنجی ، اعتبار سنجی ، عدم قطعیت ، حوضه رود زرد