مدرسه شوکتیه؛ خاستگاه تکوینی فرهنگ دانشگاهی بیرجند

به تصریح بزرگان محلی، بزرگترین، مهمترین و تاثیرگذارترین رخداد در عرصه فرهنگی خراسان جنوبی، در چند سده اخیر، تاسیس مدرسه شوکتیه بوده است که میتوان از آن به عنوان خاستگاه فرهنگ دانشگاهی بیرجند نام برد. هدف از این نوشتار بررسی مبانی و پیریزی فرهنگی خراسان جنوبی با تاکید بر دوره مشروطه است که تشکیلات فرهنگی امروزه دانشگاه بیرجند شکل تکوین یافته و امروزی مدرسه شوکتیه قدیم میباشد. سوال پژوهش ایناست که خاستگاه فرهنگ دانشگاهی بیرجند چیست فرضیه اولیه در پاسخ به سوال فوق ایناست که عقبه فکری و فرهنگی دانشگاه بیرجند کنونی را از حیث تبار شناسی مرتبط به تاریخ معاصر می توان در بنیادهای تاسیسی مدرسه شوکتیه یافت که به مثابه شجره طیبه ای بود که اندیشمندان فراوانی را که در سطح جهانی درخشیده اند؛ تربیت کرده است. تاسیس این مدرسه گسترده را که از اولین مراکز آموزشی بعد از دارالفنون تهران است؛ در این سرزمین حاشیه ای می توان به دولتمردانی نسبت داد که در آن زمان جزو رجال سیاسی مطرح کشوری بوده اند که بارزترین آنها شوکت الملک علم است. این مدرسه که بر مبنای وقف اداره می شد؛ مدرسه ای به معنای واقعی کلمه غیر انتفاعی بود که مباحث آن با همسطح سرفصل های دانشگاه امروزی بوده و معلم هایی از کشورهای مختلف در آن اشتغال به تدریس داشته اند که حق الزحمه آنها و کمک خرجی دانش آموزان و مایحتاج زندگی آنها جملگی از محل عواید وقف پرداخت می گردیده است. دستاورد این مقاله تحکیم و تقویم فرضیه اولیه است که خاستگاه فرهنگی دانشگاه بیرجند را مدرسه شوکتیه قلمداد می نماید. روش این مقاله رویکردی تحلیلی با نگاه به گذشته است که سعی شده از منابع مورد وثوق کتابخانه ای بهره گیرد.

کلیدواژه ها:

مدرسه شوکتیه ، فرهنگ دانشگاهی ، خراسان جنوبی.