آفلاتوکسین : انتقال در زنجیره غذایی از خوراک دام به شیر

بنا بر اعلام فائو 25 % محصولات غذایی توسط قارچ ها فاسد و غیرقابل مصرف می گردد در حالی که جمعیت جهاندر حال افزایش است. بیش از 250 گونه قارچ مایکوتوکسین تولید می کنند و از میان 300 مایکوتوکسین شناختهشده آفلاتوکسین ها مهمترین هستند.آفلاتوکسین ها دارای اثرات کارسینوژنیک ، ژنوتوکسیک ، تراتوژنیک وتوکسیک حاد و مزمن بویژه در ترکیب با هپاتیت هستند و توسط فائو در گروه یک کارسینوژن ها طبقه بندی میگردند زیرا منجر به سرطان کبد می شوند. آفلاتوکسین ها بویژه توسط گونه های آسپرژیلوس فلاووس و آسپرژیلوسپارازیتیکوس وبه میزان کمتر نومیوس تولید می شوند. مصرف آفلاتوکسین همراه غذا حتی با مقادیر کم و مداومتجمع یافته و سلامتی را به مخاطره می اندازد.در گزارشات ارائه شده توسط سازمان بهداشت جهانی در خصوصبیماری های غذازاد یکی از موارد اصلی و مورد توجه آفلاتوکسین می باشد. در بسیاری از کشورهای جهان هم برایمحصولات اولیه کشاورزی و هم برای غذاهای فرایند شده حد مجاز تعیین گردیده است در حدود 500 میلیون نفر ازمناطق فقیر آفریقا ، آمریکای لاتین و آسیا در معرض مواجهه با سموم از قبیل آفلاتوکسین ها هستند. هر چند گونههای آسپرژیلوس بیشتر در نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری دیده می شوند اما آفلاتوکسین ها از طریق خوراکدام آلوده وارد زنجیره غذایی حتی در نواحی با دمای معتدل می گردند.غلات بویژه ذرت ، کنجاله دانه های روغنی ،بادام زمینی ، سویا و دیگر دانه های روغنی از جمله آلوده کننده های زنجیره غذایی هستند. آفلاتوکسین ها موجببیماری در بسیاری از کشورهای آفریقایی هستند جایی که مردم مقدار زیادی شیر و ذرت مصرف می کنندکه هردو مکررا و به میزان زیادی آلوده بوده و مردم دائما در معرض مقادیر بالاتر از حد مجاز بسر می برند.در بچه هاآفلاتوکسین سبب تاخیر رشد و نمو می گردد و آنان را در معرض خطر مرگ قرار می دهد.موضوع آلودگی شیر بهآفلاتوکسین به بیش از 50 سال قبل در دهه 1960 بر می گردد. آفلاتوکسین از طریق خوراک دام آلوده وارد شیرگردیده و آفلاتوکسین شناسایی شده در شیر سم شیر نامیده شد. در یک مطالعه جامع توسط آژانس بین المللیتحقیقات سرطان اعلام گردید که در اثر مواجهه با مایکوتوکسین ها بیش از 160 میلیون کودک زیر 5 سال درسراسر جهان عقب افتادگی رشد دارند.پاستوریزاسیون و استریلیزاسیون باعث از بین رفتن آفلاتوکسین نمی گردد.استراتژی های جاری برای کنترل آفلاتوکسین شامل مدیریت گپ (عملیات خوب کشاورزی) در مراحل قبل ازبرداشت ، حین برداشت و پس از برداشت مواد اولیه خوراک دام می باشد. استفاده از میکروارگانیسم های مانندلاکتیک اسید باکتریا (پروبیوتیک ها) و خاک های معدنی (توکسین بایندرها) نیز از روش های پیشنهادی می باشد.در این مقاله با نگاهی به تحقیقات انجام شده درخصوص آلودگی شیر اعم از شیر مادران شیرده و شیرهای سنتی وصنعتی موجود در بازار مصرف ایران و جهان تاکید می گردد که آفلاتوکسین یک خطر دائمی بویژه برای سلامتینوزادان و کودکان است که شیر غذای غالب رژیم غذایی آنهاست لذا بسیار ضروری است که روشهای پیشگیری ازآلودگی زنجیره غذایی با جدیت دنبال و سطح آفلاتوکسین در شیر و غذاهای کمکی بدقت کنترل گردد.

کلیدواژه ها:

آسپرژیلوس ، مایکوتوکسین ، آلودگی ، سلامتی کودکان ، سرطان