مبانی و چشم انداز شهرسازی مشارکتی در بهسازی و ساماندهی معضلات شهری

اسکان بشر، نقش تمدن ساز در فرایند تاریخی توسعه جوامع داشته است. در این فرایند، شهرها، به مثابه برترین سطح اسکان، کانون ایفای این نقش بوده اند. چشم انداز توسعه جهامی نشان می دهد که این نقش همچنان تداوم دارد و این مهم در گرو برپاکردن و نگاه داشتن شهرهایی است بتوانند مولد پایداری با محیطی قابلیت زا، مناسب زیست و حفظ کننده محیط زیست باشند. نزدیک به پنج دهه است که مفهوم اسکان های غیررسمی یا غیر قانونی و بافتهای فرسوده شهری در هسته های تاریخی شهر برای بخشی از بافتهای شهری که دارای مشکلات زیر ساختی، اجتماعی و اقتصادی است به کار میرود. عدم اتخاذ سیاستها و تدابیر مناسب و کارآمد در عرصه برنامهریزی شهری و طرح های شهری، نه تنها امکان توسعه پایدار و تحقق فرصتهای بالقوه را در فرآیند توسعه شهری کشورهای در حال توسعه به مخاطره افکنده ، بلکه به تدریج منجرب به معضلات اجتماعی ، فرهنگی و بصری شده و بنیانهای شهروندی را با چالشهای جدی مواجه ساخته است. با حادتر شدن این موضوع و با گذر از تجربههای ناموفق مداخله در این بافتها که ناشی از عدم انطباق تغییرات صورت گرفته با نیازهای واقعی ساکنان بوده و ارزشها و فرصتهای نهفته در آنها ، در تنگنای عدم قابلیت سکونت گاه غیر رسمی برای انطباق با ضرورریات زندگی جدید در آستانه اضمحلال کامل واقع شده ، رویکرد جدیدی تحت عنوان رویکرد مشارکتی شهروندان در ساماندهی این بافتها ، با هدف بهبود و ارتقای محیطی و کالبدی و بالابردن میزان مشارکت مردم در تغییرات سازمان فضایی شهر مطرح شد که تجربههای موفق جهانی و تا حدی چند نمونه داخلی، ضرورت بکارگیری این راهبرد را در مواجهه با سکونت گاه های غیرقانونی موجود در سطح کلان شهرهای کشور نشان میدهد. در بسیاری از کشورها توسعه یافته از لحاظ اداری تغییرات و تحولاتی در سطح ملی و محلی به وجود آمده و مسئولیتهای مهمتری برای فراهمکردن خدمات شهری و افزایش کیفیات گوناگون زندگی شکل گرفته است. دولت ها نسبت به سرنوشت این مناطق و ساکنان آنها حساس شده اند چون از بازخورد تغیرات جمعیتی و اجتماعی این نوع اجتماعات و اثرات سوء آن بر کل منطقه و شهر آگاه شده اند.در این مقاله سعی شده است با بررسی مبانی مشارکت واقعی شهروندان ، به افزایش تقاضا و حمایت از طرحهای ساماندهی معضلات و طرح های شهر ی با رویکرد مشارکتی تأکید کنیم. و به بررسی ابعاد گوناگون مشارکتهای مردمی در ساماندهی کالبدی و فرهنگی پرداخته می شود و تلاش می شود عوامل برانگیختن شدن مشارکتهای اجتماعی و اختیاری ساکنین معرفی شود و نتایج کاربردی از این مطالعات و بررسی ها استخراج گردد.

کلیدواژه ها:

شهرسازی مشارکتی ، مشارکت ، رضایتمندی ، انگیزش ، ساماندهی ، مشارکت تعاملی ، خودانگیختگی