تجلی بهشت در نقوش گیاهی تزیینات گچبری دوره اسلامی (مطالعه موردی آثار موجود در موزه ملی ایران)

هنر گچبری در دوره اسلامی، هم از نظر فن و هم از نظر نقش مایه های تزیینی به کار رفته در آن برگرفته از هنر تزییناتی دوره ساسانی است. نقوش گچ بری های دوره ساسانی با الهام از محیط طبیعی اطراف خود، ارتباطی نه صدرصد ولی نزدیک به آن، برقرار می کنند و به راحتی میتوان، نمونه های مشابه آنها را شناسایی کرد. این امر نشان میدهد، مباحث انتزاعی کمتر در این نقوش به کار رفته و هنرمند گرایش کمتری به این سمت نشان داده است. اما این عناصر در پرتو حکمت و اندیشه های اسلامی، تغییر شکل و معنا یافته اند. نخست نگاه اسطوره ای و جادویی از این مضامین گرفته شد و در مرحله دوم تغییراتی در سطوح ظاهری تزیینات گچ بری های اسلامی پدید آمد که می توان آن را برگرفته از متون قرآنی و احادیثی دانست که در آنها ذکری از بهشت موعود داده شده بود. دیدگاه دینی و فلسفی اسلامی، به عنوان مهمترین عامل تحول این آرایه ها بر محتوا، شکل و ترکیبات تصویری آنها تاثیر گذاشت و آنها را هرچه بیشتر به سمت انتزاع و تجرید، حذف نقوش انسانی و حیوانی در هنر رسمی و مذهبی، ظهور خط و نگاره ها، گسترش سراسری نقوش و پیدایش محتوایی رازآمیز کشانید این پژوهش در پی پاسخ به چرایی ایجاد این تغییرات سطحی، بر روی قطعات مختلف گچبری های مورد نظر است. پژوهش حاضر بر این فرض استوار است که میتوان متون قرآنی و احادیث را که در قرون نخستین اسلامی یکی از منابع مهم تاثیرگذار بر نگاه فلسفی هنرمندان و طراحان بود را عاملی موثر بر تغییرات ایجاد شده دانست. در نهایت به این موضوع میپردازد که نقوش تزیینی دوره اسلامی همانند دوره ساسانی، به طور مستقیم از فضای دینی و فرهنگی جامعه الهام گرفته اند. این پژوهش به روش توصیفی،تطبیقی و تحلیلی و اطلاعات آن از مطالعات کتابخانه ای و میدانی تهیه شده است

کلیدواژه ها:

تزیینات گچبری ساسانی ، تزیینات گچبری اسلامی ، نقوش گیاهی ، آیات قرآن و احادیث ، بهشت