حافظ و جام جم؛ از بازآفرینی محض تا جان بخشی بالفعل یک اسطوره

بازآفرینی بنمایه ها و نمادهای اساطیری فرایندیاست که در گستره ادبیات فارسی مشخصا با ظهور عرفان به عنوان دستگاهی تاویل گراست که از استخدام و تفسیر هر پدیده و مقوله جهان بیرون در جهت روشنگری جهان درون و شیوه های توسعه و تعالی آن استقبال میکند. سهروه وردی، سنایی، عطار و حافظ بیش از دیگر نویسندگان و سرایندگان فارسی زبان در این عرصه قلم فرسایی و طبع آزمایی کرده اند. در این میان حافظ دو رویکرد متمایز در این زمینه یعنی خلق نمادها و شخصیت های اسطوره وار بی سابقه یا کم سابقه و همچنین فعلیت و تجسم مثالی بخشیدن به نمادهای اساطیری بخصوص جام جم در پیش گرفته که روند بازآفرینی اسطوره های کهن را بر خلاف اسلاف اسطوره گرای خود به سطحی فراتر از پردازش ایده های محض اخلاقی- عرفانی رسانده است. پژوهش حاضر در پی آن است که با واکاوی و بازنمایی زمینه ها و راهکارهای دستیابی حافظ به چنین وجه تمایزی در دیوان غزلیات، بعدی دیگر از ابعاد جاودانگی و مقبولیت خاص و عام خواجه راز را تبیین نماید و گامی در جهت اثبات ضروری و کاربردی بودن مقوله هایی به ظاهر محض و غیرکاربردی مانند اسطوره و ادبیات بردارد.

کلیدواژه ها:

حافظ ، اسطوره ، جام جم ، بازآفرینی بالفعل