سازگاری با تغییر اقلیم در کشاورزی نکات، راهکارها و نظرات کارشناسی

بطور کلی، تغییر اقلیم عبارت است از تغییر بلند مدت در شرایط آب و هوایی )تغییر در دما، بارش، باد و دیگر شاخصها(. این پدیده میتواند تغییر در میانگین شرایط آب و هوایی و در نوسانات )ازجمله در وقایع حدی( را در برگیرد. در متون هیات بین الدول تغییر اقلیم (IPCC(1( این پدیده میتواند به عنوان تغییر در میانگین و یا نوسانات ویژگیهای اقلیم برای یک دوره طولانی )چند دهه و یا بیشتر( تعریف شود. علت آن ممکن است ناهنجاریهای طبیعی و یا فعالیتهای انسانی باشد. در کنوانسیون تغییر اقلیم سازمان ملل متحد )UNFCCC( )2( این پدیده را مشتمل بر تغییراتی در اقلیم تلقی میکند که به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم به واسطه فعالیتهای انسانی ایجاد شده است، به نحوی که موجب تحول در ترکیبات اتمسفر جهانی گردیده و بنابراین متمایز از نوسانات طبیعی اقلیمی در گذشته میباشد. در ایران، دفتر طرح ملی تغییر آب و هوا )زیر مجموعه سازمان حفاظت محیط زیست( تعبیر مبتنی بر دیدگاه کنوانسیون تغییر اقلیم سازمان ملل متحد را پذیرفته است. مطالعات مختلفی به اهمیت نقش سازگاری در بخش کشاورزی پرداخته اند. در مطالعه ای که با حمایت مالی اتحادیه اروپا و بنیاد علوم آمریکا به استناد تعدادی از مطالعات جهانی انجام گرفت، نشان داده شده است که منطقه خاورمیانه از مناطقی از جهان است که بخش کشاورزی آن بالنسبه خسارات سنگینی را از بابت تغییر اقلیم متحمل خواهد شد. نتایج حاکی از آن هستند که در صورت افزایش دمای جهانی به میزان 5/2 درجه سانتیگراد، منطقه خاورمیانه میتواند تا 40درصد از تولیدات بخش کشاورزی خود را از دست دهد. از طرفی سازگاری میتواند جهت این مسیر را تغییر دهد و در مجموع این منطقه رشد 10درصد تولیدات را هم داشته باشد. زیرا افزایش درجه حرارت و به تبع آن افزایش نیاز آبی گیاه از اثرات مستقیم تغییر اقلیم بر کشاورزی میباشد که تاثیرات نامطلوبی بر عملکرد گیاهان زراعی، ناشی از تنش های آبی و حرارتی، دارد. به عنوان نمونه بر اساس تحقیقات انجام شده، افزایش دمای هوا به میزان 1/2 درجه موجب افزایش تبخیر و تعرق )ET( گیاه مرجع یونجه به میزان 1/8 درصد در فصل تابستان میگردد. همچنین نتایج مطالعات مختلف خاکی از آن است که تا سال 2070 میلادی نیاز آبی خالص گیاه بین 5 درصد الی 8درصد در سطح جهانی افزایش یابد. درحالی که در سطح منطقه ای مثلا جنوب شرق آسیا برآوردها تا 15درصد افزایش را نیز نشان میدهند. مطالعات دیگری پیش بینی های بدبینانهتری داشته و برآورد نموده اند که تا سال 2080 میلادی نیاز آبی گیاه در سطح جهانی تا 20درصد نیز افزایش خواهد یافت.