مالیات بر بازار در دوره خلفای اسلامی

پس از تشکیل حکومت اسلامی به دست پیامبر اکرم (ص) و به دنبال آن تشکیل حکومت خلفا، در مقاطعی خاص، دولتهای اسلامی با افزایش یا کاهش درآمد و در برخی مواقع با هزینه های غیر قابل پیشبینی روبهرو می شدند. کاهش درآمد و دستیابی به منابع جدید مالی سبب شد دولتها برای جبران کمبود هزینه ها به فکر راهحلهای تازهای بیفتند. یکی از این راهحلهای پیشنهادی مالیات بر بازار بود که بسیار مورد توجه قرار گرفت. این نوع از مالیات، که در دولتهای پیشین نیز به نوعی وجود داشته است، در دوره خلفای اموی و عباسی با روش خاصی برقرار شد. تبیین ویژگی ها و نیز دلایل وضع و پیامدهای آن مورد نظر پژوهش حاضر است که با مراجعه به منابع تاریخی، بهخصوص آن دسته از منابع که به مسایل اقتصادی در دوره مورد نظر مربوط میشود، به تجزیه و تحلیل داده ها و نقد مطالعات کنونی میپردازد.پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این پرسش است که مالیات بر بازار برای اولین بار در دوره خلافت اسلامی در چه زمانی و بنا به چه دلایلی برقرار شد برای پاسخ به این پرسش نخست، انواع مالیاتها در دوره اسلامی اعم از زکات، خراج، جزیه، و مالیات بر کشاورزی بررسی و سپس، ویژگی ها و تمایزات آن با مالیات بر بازار مشخص میشود و در ادامه نوع مالیاتی که بر بازار وضع شده بود ودلایل و پیامدهای آن تبیین میشود. در ضمن یافته های این مقاله شرایط دوره ای ازخلافت اسلامی را مشخص می کند که برای اولین بار مالیات بر بازار وضع شده بود؛ در دوره پیامبر و خلفای راشدین مالیاتی بر بازار وضع نشد و برای اولین باراین مالیات در دوره هشام بن عبدالملک از بازاریان اخذ شد و بر این اساس دلایل برقراری آن را نقد و واکاوی می کنیم.

کلیدواژه ها:

بازار ، مالیات بر بازار ، خلفای اموی ، خلفای عباسی ، هشام بن عبدالملک