نمادینگی نظم در واگیره سازی هنرهای تزیینی از منظر ادراک دیداری رودلف آرنهایم

ادراک دیداری، رویکردی روانشناختی است که توسط رودلف آرنهایم آلمانی و همسلکان او در بررسی ساختاری هنر به کار گرفته شد. بر این دیدگاه، ذهن انسان، دریافت دیداری از مشاهده های خود را به صورت همزمان، طبقه بندی و فهم می کند. در این بین هنرهای تزیینی واگیرهای به جهت بهره مندی از ضرباهنگ یکنواخت ناشی از نظم و تکرار نقش مایه های معین در سطح، معالا، توجهی در مخاطب بر نمی انگیزند. در این گونه طرح ها که در تمام دنیا برای آرایه بندی اشیای کاربردی همچون کف پوش، پارچه، شیشه، فلز و سفالینه به کار می آید، نظم ساده به فراخور ابتدایی بودن، در مقابل نظم پیچیده هنرهای زیبا قرار می گیرد و همواره به جهت سلسله مراتب یکنواخت، ظاهرا از توجه ناظر و در عمل از تدقیق ناقدان هنری مغفول می ماند. حال این مقاله به دنبال این پرسش است: چگونه نظم نمادین هنرهای تزیینی واگیرهای، در القای مضمون تصویر به مخاطب تاثیر کرده و آن را تقویت یا تضعیف می دارد براساس شواهد موجود فرضیه آن است که نظم مکانیکی مورد استفاده در واگیره سازی تزیینی مانع حصول درک مضمون اثر می شود اما مطالعات اسنادی در نظریه آرنهایم به شیوه تحلیلی نتیجه دیگری را به منصه ظهور می رساند: اینکه در صورت گذر مخاطب از مرحله اول مبتنی بر ساده پنداری این نوع تصویرسازی، نظم به عنوان عنصر نمادین و اصلی ترین خاصیت اینگونه هنرها، نه تنها مانع درک مضمون نمی شود که با تاثیر نامحسوس در ناخودآگاه مخاطب، موضوع را با شدت بیشتری بر او حقنه می گرداند یعنی با پرهیز از تاثیر دفعی و ناگهانی، منش و روش او را تحت الشعاع قرار می دهد. افزون بر آن، وجود این نظم اهورایی، نوعی همگونی میان اثر هنری و طبیعت ایجاد می کند. برقراری این تناسب با تقلید از مبنای وحدت در کثرت طبیعت به برهم کنش دوسویه و هم افزایی بیشتر مخاطب و آرایه های تزیینیمنتهی می شود.

کلیدواژه ها:

هنرهای تزیینی ، ادراک دیداری ، نظم ، رودلف آرنهایم ، واگیره